alpinaria

alpinaria , rzadziej skalinki lub alpinki. Ogrody z roślinami wysokogórskimi lub tereny wydzielone na takie rośliny w ogrodach botanicznych.

Już w pocz. II poł. XVIII w. brat » Cyprian, kameduła z Czerwonego Klasztoru w Pieninach, prowadził tam swój ogródek lekarsko-zielarski, gdzie prócz roślin ogrodowych i pienińskich były zapewne także hodowane niektóre tatrzańskie.

Obecnie u stóp Tatr po ich pn. stronie jest kilka alpinariów. W Zakopanem najstarsze zostało założone w 1887 przez TT obok Dworca Tatrz. i w 1953 przeniesione na leżącą w pobliżu parcelę przy Muzeum Tatrz. Od tego czasu alpinarium to podlega Tatrz. Stacji Naukowej ZOP PAN. Od czerwca 1983 a. to nosi nazwę Ogrodu Botanicznego im. prof. Mariana Raciborskiego. Ma ono charakter pop.-dydakt., a rośliny w liczbie ok. 550 gatunków są zgrupowane na podobieństwo pięter roślinności oraz tworzą małe zbiorowiska wodne i bagienne.

Drugie w Zakopanem a., o charakterze ściśle naukowym, założono w 1950 przy Tatrz. Stacji Nauk. ZOP PAN na Antałówce. W tym a. do 1972 zgromadzono 1050 gatunków roślin tatrz., w przeważnej części wyhodowanych z nasion zebranych w Tatrach. Ponadto mieściły się tam poletka doświadczalne z roślinami tatrz. aktualnie badanymi przez botaników z różnych pol. zakładów naukowych. W 1972-77 a. to przeszło kryzys z braku fachowego kierownictwa. Zmarniało wówczas wiele roślin, ostało się zaledwie ok. 200 gatunków. Od 1977 wraz z nowym fachowym kierownictwem Stacji sytuacja zmieniła się na dobre i liczba hodowanych gatunków ciągle się powiększa (w 1984 565). Gł. celem tego a. jest obecnie hodowla roślin rzadkich i zagrożonych wyginięciem.

Przy Muzeum TPN w Zakopanem jest w trakcie realizacji duży ogród roślin tatrz. Ponadto jest w Zakopanem kilkanaście niewielkich prywatnych ogródków z roślinami tatrz., m.in. przy Domu pod Jedlami na Kozińcu, w tych ogródkach jednak często hoduje się też rośliny obce Tatrom. W Nowym Sączu w 1977 powstał projekt utworzenia Karpackiego Ogrodu Botanicznego, z roślinami z całych Karpat. W 1980 Wojew. Rada Nar. zatwierdziła plan tego ogrodu, dotąd jednak nie został zrealizowany.

Po pd. stronie Tatr już w 1803-32 Thomas Mauksch, badacz flory Spisza i Tatr, prowadził w Kiezmarku własny ogródek botaniczny. Znacznie później, w 1883 założono a. tatrz. przy Muzeum Karp. w Popradzie, zaś ok. 1884 przy Muzeum Tatrz. w Wielkiej w pobliżu Popradu. Oba te a. nie przetrwały II wojny światowej. W latach 1930. František Havránek urządził a., zwane Tatraneum, przy Ważeckiej Jaskini w Ważcu. Hodował tam rośliny tatrz. Istniało ono jeszcze po II wojnie światowej. W Tatrz. Łomnicy przy ówczesnej siedzibie TANAPu powstało niewielkie a., które przetrwało tylko parę lat. Po 1970 pracownicy TANAPu zaprojektowali urządzenie dużego ogrodu roślin tatrz. w pobliżu Nowego Szczyrbskiego Jeziora. Miał on być gotowy w 1981 i zawierać ok. 800 gatunków. Zamiast niego istnieje obecnie taki ogród przy siedzibie TANAPu w Tatrz. Łomnicy.

Tatrz. rośliny są również reprezentowane w mniejszym lub większym stopniu w uniwersyteckich ogrodach bot. zarówno w Polsce (np. w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu) jak i w Słowacji.

W głębi Tatr zakładano małe a. przy niektórych schroniskach, potem jednak tego zaniechano. W Tatrach nie powinno się urządzać takich a., ani tym bardziej ogródków z ozdobnymi kwiatami, gdyż same Tatry są wielkim naturalnym a., zaś obcych roślin nie wolno wprowadzać w parkach narodowych.

---