skamieniałości lub skamieliny

skamieniałości lub skamieliny. Skamieniałe szczątki roślinne lub zwierzęce zawarte w skałach osadowych. Są to czasem odciski, odbicia powierzchni jakiegoś utworu, np. muszli, liścia itp., ale także skamieniałe całe organizmy, np. amonity, małże, otwornice itp. Mogą wreszcie być tylko skamieniałe ślady życia jakiegoś stworzenia, tzw. hieroglify organiczne, rowki - ślady pełzania itp.

W trawertynach - skale osadowej chemicznego pochodzenia - znajdują się całe organizmy roślinne i zwierzęce, które zalewane niegdyś wodą nasyconą węglanem wapnia skamieniały, zachowując nie zniszczone nawet miękkie tkanki (np. mózgi zwierzęce).

Wielkie ilości skamielin tworzą nieraz całe skały, np. » wapienie numulitowe, » wapienie krynoidowe. S. posiadają ogromne znaczenie naukowe, nie tylko jako obraz dziś już nieraz wymarłych gatunków roślin czy zwierząt, ale jako niezmiernie ważne wskaźniki (typy przewodnie) różnych okresów geologicznych. Można z nich wnioskować o głębokościach dawnych mórz, na których dnie tworzyły się osady, o połączeniach morskich i zasięgach mórz i oceanów, o temperaturze ówczesnych wód i klimacie panującym w danym okresie, itd. Paleontolog czyta w skamieniałościach jak w książce. Wydłubywanie, odbijanie i zabieranie takich skamielin jest szkodnictwem, jest zabronione. Naukowcy, pracujący w Tatrach, winni mieć zezwolenie dyrekcji TPN (lub TANAPu) na takie zbiory.

W Tatrach mamy rozmaite i liczne s. i najlepiej obejrzeć je w Muzeum Tatrz. w Zakopanem lub w Muzeum TPN, gdzie są opatrzone objaśnieniami. W terenie można je zobaczyć np. przy ujściu Kościeliskiej Doliny, gdzie skałka przy drodze, zwana przez górali Jarcany Kamień, utworzona jest ze skamieniałych otwornic, zwanych numulitami; żyły one niegdyś w okresie zalania Tatr przez morze trzeciorzędowe.

Inne odciski i skamieliny jeżowców, amonitów, belemnitów, liliowców, korali, ślady różnych muszelek itp. zobaczyć można często tam, gdzie są skały wapienne: w dolinach reglowych, obok dawnego kamieniołomu nad Capkami w Zakopanem, po drodze na Giewont, w okolicy Czerwonych Wierchów itd. (zob. też wapienie krynoidowe, murańskie, numulitowe itd.).

Odciski roślinne są częste w czarnych łupkach nad Tomanową Doliną, w tzw. Czerwonych Żlebkach. Także w Bobrowcu, pod Kopą Magury, na Rusinowej Polanie itd.Zob. też rośliny kopalne.

---