Sawicki Ludomir

Sawicki Ludomir (14 IX 1884 Wiedeń - 3 X 1928 Kraków). Wybitny geograf (studia w Wiedniu, dr 1907), podróżnik, prof. UJ 1917-28, twórca i kier. Inst. Geogr. UJ, czł. koresp. PAU (1919), jeden z założycieli Pol. Tow. Geogr., autor licznych prac nauk., z których wiele dotyczy Tatr i Karpat.

Zainicjował planowe badania limnologiczne w Polsce, ogłaszając Program badań jezior w Polsce ("Spraw. Tow. Nauk. Warsz." 1909), a potem szereg prac z różnych regionów Polski, m.in. z Tatr, np. Tymczasowe sprawozdanie z badań jezior tatrzańskich ("Okólnik Rybacki" 1909, nr 108, wsp. ze Stanisławem Minkiewiczem), Jak głębokie są nasze stawy tatrzańskie? ("Pam. TT" 1910), Studja nad jeziorami tatrzańskiemi ("Wiad. Geogr." 1925, nr 8-9) oraz Atlas jezior tatrzańskich (Kr.1929), ten ostatni z planami 15 stawów po obu stronach Tatr. Badania te były potem kontynuowane przez jego uczniów (m.in. przez Józefa Szaflarskiego).

Prowadził badania również i w zimie w Tatrach (mieszkał wtedy w jamie śnieżnej przy Czarnym Stawie pod Rysami), czego rezultatem była praca Lawiny w Tatrach ("Ziemia" 1910, nry 23-25).Był inicjatorem szeroko zakrojonych badań nad pasterstwem karpackim. Zarys planu takich badań podał w pracy Wędrówki pasterskie w Karpatach ("Spraw. Tow. Nauk. Warsz." 1911, nr 6) oraz w streszczeniu pracy Pasterstwo wołoskie na Morawach i na Śląsku ("Spraw. AU" 1916, nr 6), a w 1915-19 opublikował szczegółowe opracowania pasterstwa w trzech regionach: Wołoszczyzna Morawska, Śląsk Cieszyński, Góry Żywieckie.

W 1924 pierwszy Zjazd Słowiańskich Geografów i Etnografów, obradujący w Pradze, na wniosek S. powołał do życia Słowiańską Komisję do Badań nad Szałaśnictwem w Karpatach i na Bałkanie (Komisia slovanská pre výskum salašníctva v Karpatoch a na Balkáne).Uczniowie S. kontynuowali badania nad pasterstwem karp. po stronie pol. i słow., m.in. w Tatrach i regionach sąsiednich (» Zofia Hołub-Pacewiczowa, » Włodzimierz Kubijowicz i » Włodzimierz Antoniewicz). Natomiast inicjatywę S., dotyczącą badań nad pasterstwem w całych Karpatach, od 1959 kontynuuje Międzynar. Komisja do Badania Kultury Lud. w Karpatach.

S. opublikował również szereg prac z in. dziedzin. Prace te dotyczą większych obszarów karp. oraz in. terenów Polski i Słowacji, a tylko częściowo Tatr i Podtatrza. Są to prace z zakresu geomorfologii, hydrografii, demografii, fizjografii, kartografii itd., m.in. pionierska praca Szkic Krasu Słowackiego z poglądem na cykl geograficzny w krasie w ogóle ("Kosmos" 1908).

Ponadto wydał liczne prace z in. obszarów Europy, z Afryki i Azji. Pisywał na temat krajoznawstwa i ochrony przyrody, jest autorem szkolnych podręczników geografii i przewodnika krajozn. Dunajcem z niziny nadwiślańskiej w Tatry (Kr.1911) oraz redaktorem i współautorem Przewodnika kongresowego II Zjazdu Słowiańskich Geografów i Etnografów w Polsce 1927 roku (Kr.1927).Opublikował parę artykułów na tematy muzealne, m.in. Szwajcarskie Muzeum Alpejskie w Bernie jako wzór muzeum góroznawczego ("Pam. TT" 1909), w celu podania wzoru do reorganizacji Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.W 1923 uczestniczył w wyprawie nauk. do Syjamu i na Półwysep Malajski, w 1925 był w Erytrei, gdzie dokonał wejścia na szczyt Soyra (3013 m), w 1927 kierował nauk. wyprawą na Bałkany i do Turcji, gdzie na pn. stokach szczytu Erciyas (3916 m) w Anatolii doszedł z Bohdanem Świderskim i in. towarzyszami do wys. 2740 m.W 1928 był kierownikiem wyprawy nauk. na Bałkany; wrócił z niej ciężko chory i wkrótce zmarł będąc dopiero w 44 roku życia.Zasługi S. są upamiętnione tablicą w Inst. Geogr. UJ w Krakowie.

Lit. - Ludomir Sawicki jako uczony i działacz (Kr. 1928, odb. z "Wiad. Geogr." 1928, nry 8-10, praca zbior.). - Ludomir Sawicki (Wa.1968, książka zbior. z bibliografią prac S.). - "BUP" 7, 1992 (Andrzej Śródka).

---