Roztockie Schronisko

Roztockie Schronisko (1031 m) lub Schronisko imienia Wincentego Pola w Starej Roztoce (dawniej: w Roztoce); Roztocká chalupa; Roztokahütte; Roztoka-menedékház. P. Pierwsze Roztockie Schronisko zostało postawione na polanie Stara Roztoka przez Tow. Tatrz. w 1876 pod nadzorem ks. Wojciecha Roszka. Miało początkowo dwie izby, sień i maleńką kuchnię; było zagospodarowane tylko w lecie. W 1878-1911 budynek był kilkakrotnie rozszerzany i naprawiany, a w jesieni 1911 rozebrany.

Drugie R.S., też drewniane ale większe, wybudowało TT w 1911-12 pod nadzorem Władysława Kulczyńskiego, w in. miejscu na tej samej polanie. W 1923-26 schronisko przebudowano i powiększono. W 1932 Oddział Krak. PTT objął to schronisko i przeprowadził w 1932-33 i 1934-35 jego przebudowę i powiększenie (ponad sto miejsc noclegowych), w 1933 doprowadzono telefon.

R.S. od początku swego istnienia było ważną bazą dla turystów i taterników, zwł. polskich. Dużą rolę odegrało w rozwoju taternictwa pol. szczególnie w 1932-39 kiedy gospodarowała tu rodzina » Grabowskich; wolno było wtedy przekraczać Białkę udając się w otoczenie Doliny Białej Wody lub dalej na pd. stronę Tatr.

W schronisku były księgi pamiątkowe (do wpisywania się turystów) od 1876. Pierwsza zaginęła, druga (sprzed I wojny świat.) i późniejsza z 1932-39 znajdują się w Muzeum Tatrz. w Zakopanem.

W czasie II wojny świat., od marca 1940 do stycznia 1945 R.S. było placówką niem. straży granicznej (Grenzschutz) i otoczone zasiekami z drutu kolczastego. Zaraz po wojnie (luty 1945) stało się znowu schroniskiem dla turystów, ale już nie wolno było przekraczać tu granicy. Po 1950 R.S. było dwukrotnie rozbudowywane.

Kierownikami (dzierżawcami) R.S. aż do 1932 byli górale, potem przeważnie taternicy. Pierwszym dzierżawcą był Franciszek Dorula, góral z Poronina, przez trzy lata (1876-78); ważniejszych turystów, jak dra Tytusa Chałubińskiego, witał wystrzałem z moździerza.

W 1890-95 gospodarował tu po raz pierwszy znany przewodnik tatrz. i skrzypek, Bartłomiej Obrochta, a w 1906 i 1907, też po raz pierwszy, Wojciech Budz ze wsi Brzegi, w 1909-14 Justyna Barcikowa (w latach międzywoj. prowadziła własne schronisko na Łysej Polanie).

Od 1914 (lub nieco później) aż do 1922 znowu prowadził to schronisko Bartek Obrochta, który w chudych latach wojennych i zaraz po wojnie częstował gości przeważnie tylko swą grą na skrzypcach. Po nim przez dwa lata, 1923 i 1924, gospodarował tu Stanisław Obrochta.W 1925 do R.S. wróciła rodzina Budzów. Wojciech Budz był po raz drugi dzierżawcą w 1925-29, a w 1930-31 jego córka, Maria Budzówna, która w 1930 poślubiła Andrzeja Krzeptowskiego (oboje potem gospodarowali przy Pięciu Stawach Polskich). W 1931-32 dzierżawcą R.S. był Józef Bigos z Bukowiny, ożeniony z drugą córką Wojciecha Budza, Wiktą (Wiktorią), oboje bardziej znani z lat ich gospodarowania przy Pięciu Stawach.

Lata 1932-39 to okres gospodarki wspomnianej już rodziny Grabowskich, głównie Romana i jego matki Stanisławy. Na pocz. II wojny świat. (X 1939-II 1940) prowadził to schronisko znany taternik Tadeusz A. Pawłowski z żoną Janiną i Włodzimierzem Gosławskim; potem Pawłowski (jak niejeden z jego ówczesnych gości) powędrował przez Tatry do walczącego na obczyźnie Wojska Polskiego.

Po niem. okupacji znowu kierowali schroniskiem znani taternicy: Kazimierz Paszucha (12 II 1945-1 X 1949) i Józef Januszkowski z matką Aliną (1 X 1949-1950). Następnie jacyś Will (6 tygodni) i Kaju (kilka miesięcy), nieco dłużej Tobolewski (1950-51), a po nich znany taternik Paweł Vogel w 1951-57.

Wrócili znów górale: w 1957-68 prowadził schronisko wspomniany już Andrzej Krzeptowski z młodszym synem Józefem. Potem przybył tu znany działacz tur. Jan Cybulski z żoną góralką, Krystyną (z domu Ustupską), którzy tu gospodarzyli w 1968-74. W 1974 objęła schronisko wspomniana wyżej Janina Pawłowska, a po niej kierownikiem R.S. od 1979 jest jej syn Marek Pawłowski.

Lit. - Jerzy Lande: U Bartka w Roztoce. "Wierchy" 19, 1949. - Edward Moskała: Schronisko PTTK im. Wincentego Pola w Roztoce. Wa., Kr. 1979.

---