bobslejowy sport

bobslejowy sport . Rozwinął się po obu stronach Tatr na pocz. XX w., przy czym tory bobslejowe zbudowano w samych Tatrach. Równolegle, częściowo na tych samych torach, rozwijało się saneczkarstwo sportowe.

W Starym Smokowcu w 1904 za tor saneczkowy służyła górna część drogi jezdnej (do brzegu lasu), prowadzącej do Popradu. Od 1905 torem saneczkowym stała się też droga jezdna na Siodełko i obie te drogi razem tworzyły jeden długi tor. W 1907 odbyły się na drodze z Siodełka pierwsze zawody na toboganach, a od 1910 na sankach i bobslejach, także międzynarodowe.

W Tatrz. Łomnicy saneczkarstwo rozpoczęło się w 1905, a tor na sanki i bobsleje urządzono w 1906, przystosowując do tego celu jedną z dróg leśnych; w 1907 ulepszono ten tor drewnianymi bandami na zakrętach. Pierwsze zawody saneczkarskie odbyły się tu w 1907, a bobslejowe w 1908.

Nowy, specjalny tor bobslejowy zbudowano w Tatrz. Łomnicy w 1909 (otwarcie 15 XII), a przy nim wyciąg elektr. z drewnianymi podporami. Dolny koniec wyciągu i toru (na wys. ok. 855 m) był tuż powyżej Drogi Wolności, a poniżej dolnej stacji obecnej kolei linowej na Łomnicę. Wyciąg bobslejowy biegł prosto w górę przecinką leśną ku pn.-zach., stokami Gajnego Wierchu, i kończył się na wys. ok. 1140 m w miejscu już wtedy nazwanym Start (mn.w. tam gdzie obecnie stoi stacja Start kolei linowej na Łomnicę). Wyciągiem holowano po śniegu bobsleje razem z ludźmi. Górny koniec toru bobslejowego był kilkadziesiąt m na pn.-wsch. od Startu. Tor prowadził w dół licznymi serpentynami po jednej i drugiej stronie wyciągu. W sąsiedztwie dolnego odcinka toru bobslejowego znajdował się znacznie krótszy, osobny tor saneczkowy.

W Tatrz. Polance zbudowano tor saneczkowy w 1907, a użytkowany był w zimie 1907-08. Wyzyskiwał on częściowo początek drogi jezdnej do Wielickiej Doliny. Był w 1912 przebudowany i przedłużony ku górze, a służył też jako tor bobslejowy.Aż do II wojny świat. w tych trzech miejscowościach urządzano na wspom. torach zawody bobslejowe. Od 1947 takie zawody odbywały się w Tatrz. Łomnicy przez kilka lat w ramach zawodów o Puchar Tatr, po raz ostatni w 1957.

W Zakopanem uprawiano jazdę na bobslejach większych i mniejszych od ok. 1910. Jako tor bobslejowy i saneczkowy służyła droga jezdna z Kuźnic lub nawet Kalatówek, ale zdarzały się tu wypadki, nawet śmiertelne, gdyż droga ta była użytkowana w zimie także przez sanie konne. Jazda bobslejami i saneczkami na tej drodze została więc zakazana przez władze.

Inicjatorem zbudowania w Zakopanem specjalnego toru bobslejowego (z Kuźnic do pomnika Chałubińskiego) był Wincenty Szymborski w październiku 1910; sprawą tą zajęła się następnie Sekcja Narc. TT. Z jej ramienia pierwszy projekt toru (z Kalatówek do "Księżówki") sporządził Alojzy Jost w lutym 1911. Jednakże tor został zbudowany w 1913 przez zarząd dóbr Władysława Zamoyskiego (właściciela terenu) wg wspólnego projektu A. Josta i Józefa Ramsa. Tor ten zaczynał się przy drodze z Kuźnic na Kalatówki, nieco powyżej obecnej dolnej stacji kolei linowej na Kasprowy. Biegł on w dół zboczami Krokwi kilkoma serpentynami (za budynkiem wspom. stacji), a potem już prawie prosto wzdłuż drogi jezdnej, kończąc się nieco powyżej Murowanicy. Pierwsze zawody bobslejowe na tym torze odbyły się 6 I 1914, i to w 4 kategoriach: bobsleje 2-, 3-, 4- i 6-osobowe.

W latach międzywoj. tor ten popadł w zaniedbanie i w 1930 przestano go użytkować, a wrócono (dość sporadycznie i wbrew zakazom) do jazdy bobslejami i sankami drogą z Kuźnic w późnych godzinach wieczornych, świecąc latarkami. Przy korzystnym olodzeniu drogi przedłużano zjazd ulicą Chałubińskiego i Sienkiewicza. W owych latach powstał projekt budowy nowego toru bobslejowego na stokach Krokwi, ale nie został zrealizowany.

Po II wojnie świat. jedyny tor bobslejowy w Polsce istniał w Karpaczu, i to tylko do 1970. Na Słowacji sport bobslejowy przeniósł się na bardziej nowoczesne tory istniejące poza Tatrami.

Lit. - Gustav Bartsch: Wintersport in der Tátra. "Jahrb. UKV" 1905. - Gustaw Kaleński: Tor dla bobsleighów w Zakopanem. "Zakopane" 1912, nr 1; 1913, nr 4. - Ivan Bohuš: Ako prišli sane a boby do Vysokých Tatier. "Vys. Tatry" 1980, nr 6.

---