E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (dawne, 1873-1950)

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (dawne, 1873-1950), skrót TT (1873 - 1920) i PTT (1920 - 50). Pierwsze i do 1906 jedyne pol. towarzystwo tur. czy krajozn.; oprócz działalności tur. i krajozn. na obszarze gór pol. (nie tylko Tatr), TT (PTT) było aktywne w znacznie szerszym zakresie. W 1950 PTT połączyło się z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym (PTK) tworząc jedną wspólną, do dziś istniejącą organizację: » Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK).

Przed powstaniem TT. Przed 1873 istniało na świecie już kilkanaście towarzystw tur., ale w tym tylko kilka większych i trwalszych; z wyjątkiem dwóch amerykańskich wszystkie były skupione w Europie zach. i zajmowały się przeważnie Alpami. Najstarsze takie towarzystwo, bryt. Alpine Club, był założony w 1857. Przed 1873 nie było żadnego słowiańskiego towarzystwa turystycznego.

Na przestrzeni ok. 20 lat przed założeniem TT rosła dość szybko liczba prac nauk. oraz artykułów i książek o treści tur. czy krajozn., dotyczących Tatr, wydano również pierwsze pol. przewodniki tatrz.: Eugeniusza Janoty w 1860 i Walerego Eljasza w 1870; w ogólnych pol. przewodnikach po Europie też pojawiały się już rozdziały o Tatrach (np. w Przewodniku dla podróżujących za granicę 1873). Zakopane jednak było wciąż prymitywną wsią, do której jechało się z Krakowa dwa dni furką góralską po złych drogach, a w Tatrach Pol. (i całych Karpatach Pol.) nie było ani jednego schroniska tur. (było przy Morskim Oku, ale spaliło się w 1865).

Powstanie TT. Utworzenie TT w 1873 wynikło więc z rozwoju turystyki pol. w Tatrach i rosnącej liczby publikacji o tych górach, ze wzrastającej popularności Zakopanego jako letniska (od ok. 1840), z przykładu tworzenia towarzystw górskich w in. krajach Europy (od 1857) oraz podejmowanych prób, już od 1869, powołania do życia takiego towarzystwa w Karpatach od strony węg., co zostało uwieńczone powstaniem Węg. Tow. Karpackiego (»Magyarországi Kárpátegyesület) w 1873, nieco wcześniej od TT.

O utworzeniu towarzystwa jednoczącego pol. miłośników Tatr myśleli już w 1871 Adolf Tetmajer (ojciec Kazimierza) z Ludźmierza i archeolog Karol Rogawski. Pobudką były zapewne podobne zamiary po drugiej stronie Tatr, gdzie do projektowanego Towarzystwa Karpackiego starano się w 1871 wciągnąć również i Polaków, ale niezależnie od tego sytuacja do założenia towarzystwa tur. po pn. stronie Tatr już dojrzała. Z zamysłu Tetmajera i Rogawskiego nic jednak nie wyszło.

Myśl założenia towarzystwa pol. pod nazwą Towarzystwa Tatrzańskiego przybrała realne kształty dopiero z inicjatywy Feliksa Pławickiego, który wysunął taki projekt na przyjęciu urządzonym 3 VIII 1873 w zakop. Zwierzyńcu przez właściciela dóbr zakop., Ludwika Eichborna, na cześć Józefa Szalaya, właściciela Szczawnicy. Propozycję Pławickiego poparli wtedy obecni na przyjęciu: Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, adwokat Stanisław Biesiadecki, dr med. Bolesław Lutostański, Józef Szalay, Ludwig Eichborn. Pierwszy statut towarzystwa opracowali Pławicki i Eugeniusz Janota, a został on podpisany 31 XII 1873 przez formalnych założycieli, którymi byli: hr. Mieczysław Rey, ks. Jadwiga z Zamoyskich Sapieżyna, Marcin Nałęcz Kęszycki, Ludwig Eichborn, Feliks Pławicki i Józef Szalay. Statut ten został zatwierdzony przez władze 19 III 1874. Do faktycznych inicjatorów i twórców towarzystwa należy jeszcze dodać Walerego Eljasza i Maksymiliana Nowickiego.

Kolejne nazwy. W 1873-74: Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie, w 1874-1920: Towarzystwo Tatrzańskie (TT), w 1920-50: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT).Powstając pod zaborem austr. w Galicji i z uwagą założycieli skierowaną głównie na Tatry, stowarzyszenie przyjęło pierwszą formę nazwy, ale na wniosek Walerego Eljasza już w 1874 zmieniono ją na Towarzystwo Tatrzańskie, aby nadać stowarzyszeniu charakter ogólnopolski i umożliwić zrzeszanie członków z trzech zaborów. Zmiana nazwy drugiej na trzecią stała się możliwa dopiero po odzyskaniu niepodległości.

Okres działalności. Zasadniczo od 1873 do 1950, w czasie I wojny świat. również, choć w ograniczonym zakresie, a w latach II wojny świat. (1939-45) działalność PTT była przez okupanta niem. zawieszona; wtedy jedynie Klub Wysokogórski PTT działał konspiracyjnie w Warszawie.

Siedziba. Faktycznie cały czas Kraków, ale formalnie (statutowo) kolejno Nowy Targ 1873-74 i Zakopane 1874, a dopiero od 1874 stale Kraków aż do 1950. Centralny ośrodek organizacyjny i wykonawczy TT mieścił się w Krakowie, a ośrodek drugorzędny specjalnie do spraw tatrz. w Zakopanem; ten ostatni ośrodek był zrazu czynny tylko w lecie, a następnie cały rok, od 1903 w Dworcu Tatrzańskim.

Statuty. Pierwszy statut TT opracowany przez F. Pławickiego i E. Janotę został podpisany przez założycieli 31 XII 1873 i wydany drukiem litograficznym: Statut galicyjskiego Towarzystwa tatrzańskiego (Nowytarg 31 grudnia 1873). Statut ten został uzupełniony i przeredagowany przez F. Pławickiego i E. Janotę (pozostawili pierwotną datę); zatwierdzony był 19 III 1874. Kolejne statuty uchwalono 31 maja 1874, w 1880, 1911, 1922 i 1934. Największe zmiany organizacyjne (decentralistyczne) wprowadził statut z 1922.

Zadania. Przez cały czas swego istnienia, od statutu zatwierdzonego w marcu 1874, PTT miało do spełnienia te same zasadnicze zadania w stosunku do Tatr i w ogóle gór pol.: 1) uprzystępnianie gór (budowa ścieżek i schronisk, organizacja ruchu tur. i przewodnictwa, wydawnictwa, propaganda itd.); 2) ochrona przyrody górskiej (początkowo chodziło gł. o kozicę, świstaka i szarotkę, potem o całą przyrodę żywą i nieożywioną); 3) popieranie badań nauk. w górach i upowszechnianie wiadomości z tej dziedziny; 4) pomoc gospodarcza dla ludności terenów górskich.

Za tym wszystkim (ponieważ PTT powstało w latach zaborów kryły się również i pobudki patriot., objawiające się najsilniej, gdy powstały spory graniczne (np. o Morskie Oko, a później o polski Spisz i polską Orawę).

Ogólnie biorąc, działalność PTT była najżywsza i najbardziej stała w dziedzinie uprzystępniania gór (wraz z in. staraniami o rozwój turystyki) i ochrony ich przyrody (łącznie z wieloletnią walką o stworzenie parków nar.).

Teren działania. TT, wbrew swej nazwie, zajmowało się zasadniczo całymi Karpatami leżącymi w granicach ówczesnej Galicji lub przytykającymi do tej granicy (np. Oddział Czarnohorski TT powstał już w 1877), a w późniejszych latach również i in. górami pol., jednakże Tatry, a potem Tatry wraz z Beskidami Zach. stanowiły gł. obszar zainteresowań towarzystwa.Z czasem powstały liczne jego oddziały terenowe, które zajmowały się różnymi obszarami gór polskich (Sekcja Tur. PTT i potem Klub Wys. PTT rozciągnęły swą działalność alpin. również na góry nawet b. odległe: Alpy, Kaukaz, Andy, Himalaje itd.).

Struktura organizacyjna. W latach 1874-1922 organizacja TT była scentralizowana w Krakowie: tam odbywały się Walne Zgromadzenia członków (głównie krakowskich), które wybierały Wydział (zarząd wykonawczy). Od 1880 odbywały się też wiece członków w sezonie letnim w Zakopanem, ale mogły one uchwalać jedynie dezyderaty pod adresem Wydziału. Ten ostatni miał swych delegatów w różnych miejscowościach pod trzema zaborami, również w Zakopanem.

Po zmianie statutu w 1922 PTT składało się z oddziałów terenowych i akademickich oraz sekcji specjalnych, a od 1935 również i Klubu Wysokogórskiego.Władzami PTT od 1923 były: Zjazd Delegatów (z oddziałów i sekcji), Zarząd Główny i jego Wydział Wykonawczy, zamiast którego w 1930 powstało Biuro Centralne PTT (w Krakowie).

Oddziały. W latach swego istnienia TT miało ponad 40 oddziałów terenowych o różnym okresie żywotności. Zorganizowane były w różnych okresach od Zakopanego po Poznań, Gdańsk i Wilno oraz od Jeleniej Góry aż po Lwów, Kołomyję i Kosów. Jedne oddziały zajmowały się górami w pobliżu swych siedzib, inne działały w górach bardziej odległych.

Tatrami zajmował się najwięcej sam Zarząd Główny (zwany w pierwszych latach Wydziałem), a potem również i oddziały: Oddział "Beskid" w Nowym Sączu (istniejący od 1907), Oddział Warszawski (od 1919), Poznański (od 1921), Krakowski (od 1923), Zakopiański (od 1924) oraz w pewnym stopniu niektóre in. oddziały.

Sekcje. Przy towarzystwie powstały różne sekcje specjalne, wszystkie mniej lub więcej związane z Tatrami i Podhalem (w nawiasach rok powstania):

1. Sekcja Turystyczna (1903), faktycznie taternicka, która w 1935 (jednocząc się z krak. Sekcją Taternicką AZS i Kołem Wysokogórskim przy Oddziale Warsz. PTT) przekształciła się w Klub Wysokogórski PTT.

2. Zakopiański Oddział Narciarzy (1907), który wkrótce przekształcił się w Sekcję Narciarską.

3. Sekcja Przyrodnicza (1910) w Zakopanem, zajmująca się głównie Tatrami.

4. Sekcja Ludoznawcza (1911) w Zakopanem, zajmująca się głównie Podtatrzem (zwł. Podhalem), ale także Tatrami.

5. Sekcja Ochrony Tatr (1912) w Zakopanem, przekształcona później w Sekcję Ochrony Gór.

6. Sekcja Przyjaciół Zakopanego (1914).

7. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, które wprawdzie powstało w 1909 jako samodzielna organizacja, stało się jednak później Sekcją Ratowniczą PTT zachowując swą pierwotną nazwę.

Członkowie. Liczba członków wzrosła od 260 w 1874 do 2508 w 1913 oraz po I wojnie świat. do 19 719 w 1933, po czym nastąpił spadek do 11 500 w 1939. Po II wojnie świat. liczba członków od 3049 w 1946 wzrosła do 11 744 w 1950. TT do I wojny świat. miało członków najwięcej spod zaboru austr. (gł. z Galicji), ale także sporo spod zaboru niem. i ros.; było też trochę członków mieszkających poza ziemiami polskimi.

Prezesi i sekretarze. Wśród 12 prezesów i 14 sekretarzy ZG PTT wielu odznaczyło się wybitną działalnością na rzecz PTT i rozwoju turystyki górskiej, a niejeden z nich w związku z Tatrami wykazał ponadto dużą aktywność na polu nauk., lit. i tatern. (zob. ich biogramy).

Prezesami byli kolejno: Mieczysław Rey (w 1874-85), Eustachy Sanguszko (1885-90), Władysław Koziebrodzki (1891-93), Stefan Zamoyski (1893-99), Leon Biliński (1899-1901), Andrzej Potocki (1901-02), Antoni Wodzicki (1902-12), Władysław Szajnocha (1912-22), Jan Wacław Czerwiński (1922-32), Stanisław Osiecki (1932-36), Walery Goetel (1936-47), Władysław Wolski (1947-50).Sekretarzami byli: Maksymilian Nowicki (w 1874-76), Leopold Świerz (1876-1903), Jan Nowicki (1903-1905 i 1907-11), Stanisław Krygowski (1905-07), Jerzy Smoleński (1911-13), Adam Lardemer (1913-20), Stanisław Porębski (1920-23), Ferdynand Goetel (1923-25), Emil Stolfa (1925-32), Bohdan Małachowski (1932-33), Władysław Krygowski (1933-36), Jan Alfred Szczepański (1936-46), Władysław Warchał (1946-48), Jan Kazimierz Dorawski (1948-50).

Kierownikami Centralnego Biura PTT byli: Witold Mileski (w 1930-39) i Bohdan Małachowski (1939, 1945-50).

Działacze. Jako szczególnie zasłużonych działaczy TT (PTT) w latach 1873-1950, W.A. Wójcik w swej pracy z 1990 (zob. niżej) wymienia osób 66. Są to przedstawiciele wielu zawodów i dyscyplin nauk., a 90% tych osób poza swą pracą organizacyjną w PTT odznaczyło się też in. ważną działalnością na terenie Tatr i Podtatrza, w rozmaitych dziedzinach (zob. ich biogramy).

Wydawnictwa. Z początku TT nie miało własnego czasopisma i funkcję jego organu w 1874 pełnił oficjalnie tygodnik » "Zdrojowiska", ale niewiele tam było o TT. Najważniejsze wydawnictwa periodyczne Wydziału TT i potem Zarządu Głównego PTT to » "Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego" (1876-1920) i "Wierchy" (1923-49, potem kontynuowane przez PTTK), a ponadto » "Przegląd Turystyczny" (1925-28 i 1932-34) i "Biuletyn Informacyjny PTT" (1946-47, » biuletyny). Wspólnym organem PTT i in. organizacji sport. czy tur. był » "Przegląd Sportowy" w 1923-24 i » "Turysta w Polsce" w 1935-38.

TT i PTT oraz jego oddziały i sekcje, a także Klub Wys. PTT wydały liczne in. wydawnictwa: periodyki, przewodniki, podręczniki, sprawozdania, informatory, instrukcje, statuty, serie heliograwiur i widokówek, albumy, mapy itd., także odbitki wielu prac z własnych periodyków.

Wiele z tych wydawnictw dotyczy Tatr, zwł. periodyk » "Taternik" (1907-1949 jako organ Sekcji Tur. PTT i Klubu Wys. PTT, a następnie kontynuowany przez Klub Wys. PTTK i Pol. Związek Alpinizmu aż do 1991).

Biblioteki. TT już w 1874 stworzyło i następnie rozwijało dwie biblioteki. Jedna to » Biblioteka Tow. Tatrzańskiego w Zakopanem, o charakterze głównie beletrystycznym, istniejąca do 1904. Druga to » Biblioteka Tow. Tatrzańskiego w Krakowie, gromadząca książki o Tatrach i in. górach, a w 1950 przejęta przez PTTK i przemianowana na Centralną Bibliotekę Górską PTTK. Mniejsze biblioteki z literaturą górską miały różne oddziały i sekcje, a także Klub Wys. PTT.

Archiwa. Od początku swego istnienia Wydział TT gromadził starannie wszelkie pisemne akta związane z działalnością towarzystwa. Starsza część tego archiwum, obfita i cenna, została ok. 1935 uporządkowana i zinwentaryzowana przez W.H. Paryskiego. Po II wojnie świat. ta część archiwum została przekazana do Muzeum Tatrz. w Zakopanem, gdzie również znalazły się archiwa niektórych sekcji TT. Archiwa oddziałów TT i innych sekcji zachowały się tylko częściowo.

Muzea. W 1875-79 istniało niewielkie » Muzeum Tatrzańskie TT w Kuźnicach. Nowe zamierzenia TT w tym kierunku (w 1884 i 1887) nie zostały zrealizowane. W 1948 PTT przejęło Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem (jako samodzielną jednostkę organizacyjną), ale już w 1950 muzeum to zostało upaństwowione.

Turystyka. Jednym z najważniejszych zadań TT (PTT) była praca nad rozwojem turystyki górskiej ("uprzystępnianie gór"). Były to starania o polepszenie » komunikacji (drogowej i kolejowej), o poprawę warunków pobytu u stóp gór (zwł. w Zakopanem) oraz różne działania w samych górach (są omówione pod hasłami: » przewodnictwo, » schroniska, »ścieżki, » turystyka, » znakowanie itd.). Skutki działalności TT (PTT) w tej dziedzinie na przestrzeni lat 1873-50 były po prostu ogromne.

Ochrona przyrody. Od 1874 jednym z gł. zadań statutowych była » ochrona przyrody górskiej. TT (PTT) zawsze poświęcało tej sprawie wiele uwagi i wysiłków, m.in. staraniom o powstanie » Tatrzańskiego Parku Narodowego. Działalność TT (PTT) na polu ochrony przyrody górskiej (nie tylko Tatr) to ważna część ogólnej historii ochrony przyrody w Polsce; ponadto działacze PTT odgrywali wybitne role w pol. i międzynar. organizacjach światowej ochrony przyrody (np. Jan Gwalbert Pawlikowski, Walery Goetel).

Badania naukowe. Zgodnie ze wszystkimi swymi kolejnymi statutami TT (PTT) w rozmaity sposób zarówno popierało prowadzenie badań nauk. w Karpatach (zwł. w Tatrach i na Podtatrzu) jak i upowszechniało wiadomości o takich badaniach lub ich wyniki.

Towarzystwo udzielało badaczom subwencji, zakupywało potrzebny sprzęt czy instrumenty, udzielało pomieszczenia w schroniskach. W latach 1874-1939 ok. 5% ogólnego budżetu TT szło bezpośrednio na badania nauk. w górach; w 1933-39 istniał nawet osobny "Fundusz dla badań Karpat", najpierw przy Oddz. Akad. PTT, potem przy Oddz. Krak. PTT. Badania nauk. były też celem niektórych sekcji TT: Sekcji Ludoznawczej i Przyrodniczej.Wiele prac nauk. i pop.-nauk. o Tatrach i in. górach pol., m.in. takich prac, ktore były oparte na badaniach subwencjonowanych przez TT (PTT), opublikowano w wydawnictwach Towarzystwa, a także gdzie indziej. Zarówno "Pamiętnik TT" jak i "Wierchy" są cennym i niezastąpionym źródłem w dziedzinie naukowego poznania Tatr, a różnorodne zbiory i materiały nauk. zgromadzone dzięki pomocy TT (i jeszcze nie wyzyskane w całości) znajdują się w wielu muzeach i zakładach nauk., np. w Muzeum Tatrz. w Zakopanem.

Taternictwo. Rozwój » taternictwa pol. w latach 1873-1950 jest jak najściślej związany z działalnością TT (PTT), zwł. jego Sekcji Turystycznej TT (od 1903), przekształconej potem w » Klub Wysokogórski PTT (1935), a także z działalnością » Koła Wysokogórskiego przy Oddz. Warsz. PTT (od 1930), potem również włączonego w Klub Wys. PTT. Za lata 1873-1950 jednym z podstawowych źródeł do historii taternictwa są roczniki "Pamiętnik TT" i "Wierchy".

PTT odegrało też b. ważną rolę w rozwoju alpinizmu pol., nie tylko poprzez wspom. organizacje; ZG PTT i niektóre Oddziały PTT udzielały subwencji pol. wyprawom alpin. w różne góry świata, a "Wierchy" publikowały ich osiągnięcia.Ratownictwo górskie. Przed powstaniem » Tatrz. Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (w 1909) TT zaopatrywało swe schroniska tatrz. w apteczki, a wyprawy ratunkowe w Tatrach Pol. były organizowane dorywczo, zwykle z udziałem przewodników tatrz. TT. TOPR powstał jako organizacja samodzielna, ale zawsze miała ona ścisłe powiązania z TT, m.in. korzystając z lokalu w Dworcu Tatrz. TT w Zakopanem. W 1927 TOPR stał się Sekcją Ratunkową PTT.

Narciarstwo. TT (PTT) odegrało b. wybitną rolę w rozwoju narciarstwa nie tylko w Tatrach, ale w ogóle w Polsce. Działalność ta obejmowała zarówno narciarstwo tur. i szeroką propagandę narciarstwa jak i narciarstwo sport., zawodnicze.

W dziedzinie narciarstwa tur. w Tatrach rola TT (PTT) była szczególnie wybitna. Była to działalność najpierw » Sekcji Narc. TT (od 1907), a potem również i Komisji Narciarskiej PTT (od 1933). Spośród zawodników SNPTT wyszli mistrzowie narc. w skali krajowej i międzynar.: np. Franciszek Bujak, Bronisław Czech, Stanisław Marusarz, a z kobiet Zofia Stopkówna, Helena Marusarzówna, Anna Bujakówna i Barbara Grocholska. PTT (SNPTT) było też w 1920 jednym z założycieli » Polskiego Związku Narciarskiego, którego pierwszym prezesem został działacz PTT, Mieczysław Świerz.

Sprawy Zakopanego. W pierwszym okresie swego istnienia (do 1920) TT włożyło wiele starań i pieniędzy w rozwój Zakopanego, w którym warunki pobytu dla turystów były jeszcze b. prymitywne w 1873.

Obrona granic. TT miało duży udział w dwóch sprawach związanych z obroną granic ziem pol.: » spór o Morskie Oko oraz » spór o Orawę i Spisz.

Ogólne uwagi. Zaliczanie TT (PTT) do towarzystw tur. czy krajozn. określa charakter jedynie części jego działalności. Powstając w okresie zaborów Towarzystwo dostosowało swą działalność w górach pol. do pilnych potrzeb społ. i nar. na tym terenie. Aż do 1920 równorzędnie zajmowało się w Tatrach i na Podtatrzu (i w ogóle w Karpatach) różnymi problemami tur., gosp., społ., nar. itd., zwł. jeżeli w danych dziedzinach istniały luki w działalności innych instytucji.

W rezultacie Towarzystwo angażowało się intensywnie nie tylko w rozwój turystyki górskiej, ale również w rozwój badań nauk., w obronę granic pol., w sprawy lokalne Zakopanego, w walkę o ochronę przyrody, w starania o poprawę sytuacji gospodarczej ludności góralskiej. Stąd też tak wielkie i różnorodne są zasługi Towarzystwa przede wszystkim w okresie zaborów, ale również i później.

Połączenie z PTK. Już w latach 1930., przy wzrastających utrudnieniach w działalności PTT i PTK, przedstawiciele obu tych towarzystw prowadzili wspólne rozmowy na temat bliższej współpracy lub nawet połączenia obu tych organizacji. Powstała wtedy wspólna Komisja Porozumiewawcza PTT i PTK.

Zaraz po II wojnie świat. wznowiono takie rozmowy i w 1948 ową komisję. W maju 1949 Zjazd Delegatów PTT upoważnił prezydium PTT "do przygotowania wszelkich wniosków, co do połączeń organizacyjnych".

Wśród członków i oddziałów PTT i PTK rozważano trzy możliwości: 1) ścisłe współdziałanie dwóch samodzielnych towarzystw, PTT i PTK; 2) federacja PTT i PTK; 3) fuzja PTT i PTK w całkiem nowe towarzystwo: PTTK. Zdania były podzielone, ale większość za najkorzystniejsze rozwiązanie uznała fuzję: rozwiązanie PTT i PTK i przekazanie ich majątków nowemu towarzystwu. W 1950 uchwaliły to zarządy główne, wszystkie oddziały i wreszcie (16 XII 1950) oddzielne Zjazdy Delegatów PTT i PTK. Dnia 17 XII 1950 powstało » Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK).

Głoszone nieraz twierdzenie, jakoby PTT i PTK zostały zlikwidowane przez ówczesne władze państw., nie jest zgodne z rzeczywistością. Władze nadrzędne (m.in. Rada Turystyczna) jedynie na ostatnim etapie nalegały, aby PTT i PTK szybciej zakończyły swe wieloletnie pertraktacje o formie ściślejszej współpracy, natomiast wybór formy (fuzja) był dokonany przez samych członków PTT i PTK, zgodnie ze statutami tych towarzystw. Dodać można, że w okresie tych pertraktacji nastąpiło też połączenie trzech organizacji tatern. (STPTT, STAZS i KWOWPTT) w jeden Klub Wys. PTT (w 1935) i ścisłe powiązanie organizacyjne Muzeum Tatrzańskiego z PTT (w 1948). W ówczesnych warunkach takie rozwiązania uchodziły za najsłuszniejsze w opinii większości działaczy PTT.

Lit. - Czterdzieści lat istnienia Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie 1873-1913. Kr. 1913 (autorzy Jan G. Pawlikowski i Władysław Szajnocha). - "Wierchy", Rocznik jubileuszowy, 18, 1948 (prace licznych autorów). - "Ziemia" 1975-76, druk 1979 (prace wielu osob). - W.H. Paryski: Początki Towarzystwa Tatrzańskiego i Zakopane. "Wierchy" 47, 1978. - Władysław Krygowski: Dzieje Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Wa., Kr. 1988. - Wiesław A. Wójcik: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. "Słown. Pol. Tow. Nauk." II 1, Wr. 1990.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024