Pawlikowska-Jasnorzewska Maria

Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, I voto Bzowska 1915-18, II voto Pawlikowska 1919-29, III voto Jasnorzewska 1933-45 (24 XI 1891 Kraków - 9 VII 1945 Manchester, Anglia), córka » Wojciecha Kossaka. Poetka, dramatopisarka, malarka. W czasie swego drugiego małżeństwa (z Janem Gwalbertem Henrykiem Pawlikowskim) mieszkała jakiś czas w Zakopanem, w Domu pod Jedlami na Kozińcu, ale w Zakopanem bywała często już wcześniej. Od września 1939 przebywała za granicą, od 1940 w Anglii. Jako poetka debiutowała w 1922, ale zachowały się jej wiersze pisane już w 1911 i 1912.

W jej poezji, o b. rozmaitym charakterze w kolejnych etapach, tematyka zakop. i tatrz. pojawiała się we wszystkich okresach, np. już w wierszach Morskie Oko (1911) i Droga (1912); w okresie międzywoj. w wierszach Szarotka w zbiorze Niebieskie migdały (Kr. 1922), Krokusy w zbiorze Pocałunki (Wa. 1926), Góry, Las Ciemnosmreczyński i Zabity w górach w zbiorze Cisza leśna (Wa. 1928), w cyklu Z gór z wierszem Krzyż na Giewoncie i in. ("Pam. Warsz." 2, 1931, nr 10-12). Następnie wiersze Krokusy (inny niż w 1926) i Górski oset w zbiorze Śpiąca załoga (Wa. 1933), Wspomnienie z wycieczki ("Skamander" 1938, nr 96-98) i wreszcie z okresu wojny: Ucieczka w Tatry, Śmierć przez lawinę i Legenda Tatr w zbiorze Ostatnie utwory (Londyn 1956).

Wszystkie lub prawie wszystkie jej wiersze tatrz. zostały następnie przedrukowane w kilku powojennych zbiorach jej poezji, zwł. w dwutomowym zbiorze Poezje (Wa. 1958 i wyd. 2 uzup.: 1974).

Pawlikowska jest też anonimową współautorką (z Janem Gwalbertem i Janem Gwalbertem Henrykiem Pawlikowskimi) satyr. utworu Jak upiększyć Tatry ("Wierchy" 1, 1923), który ukazał się pod kryptonimem: Miłośnik gór.

Lit. - Zofia Starowieyjska-Morstinowa: Ci których spotykałam Kr. 1962. - "PSB" 11, 1964-65 (Jerzy Kwiatkowski). - W książkach wspomnieniowych siostry Marii Pawlikowskiej, Magdaleny Samozwaniec (Maria i Magdalena oraz Zalotnica niebieska ), nie wszystko jest zgodne z rzeczywistością.

---