Passendorfer Edward

Passendorfer Edward (13 I 1894 Wadowice Górne, pow. mielecki - 10 VIII 1984 Warszawa). Geolog (UJ 1912-19, dr), wybitny badacz stratygrafii Tatr, popularyzator wiedzy geol., działacz ochrony przyrody, od 1955 czł. PROP. Prof. uniw. w Wilnie (1936-39), Toruniu (1945-52) i Warszawie (1952-64), czł. PAN od 1960.

Jest autorem licznych prac geol. z różnych okolic Polski, a badania porównawcze prowadził też w Alpach i górach Słowacji. Najwięcej jego rozpraw nauk. dotyczy Tatr. Był wychowawcą kilku pokoleń geologów pol. i wielu z nich zachęcił do podjęcia badań w Tatrach.

Rozpoczął swoje badania geol. w Tatrach ok. 1918 i kontynuował je z przerwami do 1970. Jego rozprawy tatrz. z zakresu stratygrafii, paleontologii, sedymentologii i paleogeografii rozpoczęła praca doktorska: Kreda serji wierchowej w Tatrach ("Spraw. PIG" 1921, nr 1), a następnie ukazały się m.in.: Urgon w Tatrach (tamże 1922, nr 4-6), Kimeryd w Tatrach (tamże 1928, nr 3-4), Studjum stratygraficzne i paleontologiczne nad kredą serji wierchowej w Tatrach ("Prace PIG" 1930, nr 4), Studja nad stratygrafją i paleontologją jury wierchowej w Tatrach (cz. I: "Rocz. Pol. Tow. Geol." 11, 1935 oraz cz. II: "Prace Tow. Przyjaciół Nauk w Wilnie" 1938, nr 4).Po przerwie wojennej wrócił do prac w Tatrach i ogłosił np.: Materiały do geologii Tatr. I. O zlepieńcu koperszadzkim. II. O wapieniu murańskim ("Rocz. Pol. Tow. Geol." 19, 1949), Z zagadnień transgresji eocenu w Tatrach (tamże 20, 1950), Zlepieniec koperszadzki, jego geneza i wiek ("Acta Geol. Pol." 7, 1957, nr 2), W sprawie sedymentacji eocenu tatrzańskiego (tamże 8, 1958, nr 3), Rozwój paleogeograficzny Tatr ("Rocz. Pol. Tow. Geol." 30, 1960, nr 4), Rozwój poglądów na budowę geologiczną Tatr w okresie powojennym ("Prace Muzeum Ziemi" 28, 1978), W sprawie tektoniki Czerwonych Wierchów i Giewontu w Tatrach ("Rocz. Pol. Tow. Geol." 52, 1984, współautor). P. jest też autorem wielu prac syntetycznych i przeglądowych w różnych wydawnictwach i podręcznikach zbiorowych.

Był również b. gorliwym popularyzatorem wiedzy geol. i opublikował z tego zakresu liczne artykuły pop.-nauk. w czasopismach i osobne rozdziały w publikacjach zbior., jak Tatrzański Park Narodowy (1955 i 1962), a z jego książek pop.-nauk. kilka dotyczy Tatr: Z wędrówek geologa (Wa. 1951), Na szlakach geologicznych (Wa. 1953), Na skalnej drodze (Wa. 1966 i 1980) i przede wszystkim Jak powstały Tatry, książka, która w latach 1934-83 ukazała się w siedmiu kolejnych wydaniach, dostosowywanych do postępów wiedzy o geologii Tatr. Jest on też autorem scenariusza trzech filmów pop.-nauk., zrealizowanych w 1953 przez jego bratanka, Jerzego Passendorfera: W Tatrach, Jak powstały Tatry i Z dziejów Tatr .

Przez wiele lat współpracował blisko z Muzeum Tatrz. w Zakopanem, m.in. opracował scenariusz nowej ekspozycji działu geol., zrealizowany w 1959. Pisał też o tej placówce i jej dziejach pt. O Muzeum Tatrzańskim im. Dra Tytusa Chałubińskiego ("Lud." 51, 1968, cz. 2). Uprawiał w Tatrach turystykę narc. i także taternictwo. Był członkiem Sekcji Tur. PTT od 1930, a po II wojnie świat. był jednym z założycieli Koła Poznańskiego Klubu Wysokogórskiego.

Lit. - "Rocz. Pol. Tow. Geol." 35, 1965, nr 2 (Maria Turnau-Morawska). - "Prz. Geol." 32, 1984, nr 4 (Jerzy Głazek i Jerzy Lefeld). - "Kto jest kim w Polsce 1984". - "Rocz. Pol. Tow. Geol." 55, 1985, nr 3-4 (Jerzy Głazek i Piotr Roniewicz). - "Wszechświat" 1987, nr 9-10 (Jerzy Głazek). - "BUP" 7, 1992 (Andrzej Śródka).

---