E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Paryski Witold Henryk

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Paryski Witold Henryk (10 IX 1909 Pittsburgh, USA). Krajoznawca, taternik, tatrz. przewodnik i ratownik, alpinista, działacz ochrony przyrody, absolwent medycyny (UJ 1933), tłumacz polskich prac nauk. na język ang., autor wielu prac o Tatrach i Podtatrzu z różnych dziedzin (tatrolog), także o Andach i in. górach Ameryki Łacińskiej. Zamieszkały w Zakopanem od 1922 (tamże matura 1928), dorywczy pracownik i wieloletni współpracownik Muzeum Tatrz. w Zakopanem.

W czasie II wojny świat. jako ówczesny obywatel USA więziony przez gestapo w zakop. "Palace" i krak. "Montelupich", potem internowany w niem. obozach w Bawarii (Tittmoning i Laufen). Po wojnie obywatel pol., w 1972-75 przewodniczący Frontu Jedności Narodu w Zakopanem i radny miejski tamże 1973-75.

Turystykę w Tatrach i na Podtatrzu uprawiał od 1922, narciarstwo tur. od 1923, taternictwo od 1925, m.in. w towarzystwie Stanisława Motyki, Jana Sawickiego, Tadeusza A. Pawłowskiego, Tadeusza Brzozy, Jana Gnojka, Wincentego Birkenmajera, Wiesława Stanisławskiego, Zbigniewa Korosadowicza, Stanisława K. Zaremby, Tadeusza Orłowskiego, Wawrzyńca Żuławskiego oraz swej żony Zofii Radwańskiej-Paryskiej i ang. alpinistki Ruth Hale.

Od 1925 uczestniczył w licznych pierwszych wejściach w Tatrach, np. Filarem Leporowskiego na Kozi Wierch (w 1929), wprost od pn. na Wyżnią Kozią Przełęcz (1929), pr. filarem pn.-wsch. ściany Rumanowego Szczytu (1937), pr. filarem pn. ściany Wideł (1953). Wspinał się też w zimie.

W 1936-37 był uczestnikiem II pol. wyprawy alpin. w Andy (arg.-chilijska Puna de Atacama) dokonując tam wejść na pięć szczytów o wys. ponad 6000 m i uzyskując ówczesny pol. rekord wysokości samotnego wejścia 6630 m (pd. szczyt masywu Nevado Tres Cruces). W 1938-39 wziął udział w wyprawie do Ameryki Środkowej (Nikaragua).Działał w zarządach STAZS, STPTT, Klubu Wys., ZG PTT i in. Był red. "Krzesanicy" (1933) i "Taternika" (1947-49, 1956, 1960-63). Był starszym instruktorem taternictwa, turystyki, przewodnictwa tatrz. i ratownictwa.

Od 1928 był członkiem TOPR, pełnił w nim od 1929 przez szereg lat funkcje lekarza: organizacja i kontrola apteczek i także sprzętu ratowniczego w schroniskach tatrz. i w zakop. bazie TOPR, szkolenie ratowników i personelu schronisk w udzielaniu pierwszej pomocy, uczestnictwo w licznych wyprawach ratunkowych. W 1945-46 był kierownikiem (naczelnikiem) TOPR.

W 1937-39 i 1947-73 był członkiem różnych komisji PTT, Klubu Wys., PTTK i GKKFiT zajmujących się szkoleniem i egzaminowaniem przewodników tatrz. i podh. W 1948-50 był kierownikiem szkolenia tur., tatern. i ratowniczego, prowadzonego w Tatrach i na Podtatrzu najpierw przez Komisję Szkolenia Górskiego Klubu Wys. i ZG PTT, a potem kierownikiem jej Szkoły Turystyki Górskiej i Taternictwa KWPTT w Zakopanem. W 1955-73 zajmował się szkoleniem przewodników z ramienia Koła Przewodników Tatrz. PTTK w Zakopanem, będąc też w tym okresie jednym z najaktywniejszych działaczy tego Koła (m.in. pięciokrotnie prezesem). Przewodnikiem tatrz. był od 1948 (II klasy i w tymże roku klasy I), starszym instruktorem przewodnictwa tatrz. od 1950.

Sprawami ochrony przyrody tatrz. zajmował się bliżej od 1933 (pierwszy artykuł z tej dziedziny), kładł nacisk na ten temat w szkoleniu turystów, taterników i przewodników, także ratowników tatrz. Od 1955 działał w licznych komisjach Rady Tatrz. Parku Nar. i uczestniczył w jej posiedzeniach, a w 1971-86 był członkiem owej Rady. Był jednym z założycieli Towarzystwa Ochrony Tatr i jego pierwszym prezesem 1983-85.

Od lat 1930. zajmował się wieloma zagadnieniami związanymi z Tatrami i Podtatrzem, oprócz już wspom. dziedzin także szczególnie historią regionalną, bibliografią, kulturą lud. i nazewnictwem geograficznym. Od 1929 ogłosił na różne tematy kilkaset notatek, recenzji, artykułów i prac o charakterze pop., pop.-nauk. i naukowym.

Z dziedziny ochrony przyrody ogłosił np.: Ochrona Tatr a ochraniarze (Kr. 1933, broszura wydana pod pseud. Kazimierz Kowalski), Turystyka a ochrona przyrody tatrzańskiej (w: "Tatrzański Park Narodowy", Kr. 1955 i 1962), Ochrona Tatr ("Podtatrze", jesień-zima 1984, szkic hist.), Z dziejów starań o ochronę Tatr ("Parki Nar. i Rez. Przyr." 5, 1984, nr 1).Z historii badań nauk. ogłosił m.in.: Rozwój i stan badań toponomastycznych w Tatrach i na Podtatrzu ("Onomastica" 5, 1959, nr 2), Poznanie Tatr przez człowieka (mapa 32 w: "Atlas Tatrzańskiego Parku Narodowego", 1985), Zakopane jako ośrodek badań nad regionem Tatr i Podtatrza (w: "Zakopane, czterysta lat dziejów", Za. 1991, t. 2, wsp. z Z. Radwańską-Paryską), Z dziejów naukowego poznania przyrody Tatr Polskich (w: "Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego", w druku).Z dziejów turystyki, taternictwa itp. opublikował np.: Klub Wysokogórski PTT ("Wierchy" 18, 1948), Krywań, narodowa góra Słowaków (tamże 25, 1956), Początki Towarzystwa Tatrzańskiego i Zakopane (tamże 47, 1978).

Z dziedziny pasterstwa ogłosił Szlaki pasterskie w Tatrach i na Podtatrzu (w: "Past. Tatr Pol. i Podh." 1, 1959) oraz prace o past. nazewnictwie geogr. (zob. niżej) i szczegółową bibliografię (też wymienioną niżej).Jego autorstwa jest też szereg biografii,np. Mariusz Zaruski ("Tat." 30, 1948, nr 1-2), Maciej Sieczka (tamże 32, 1956, nr 1-2) oraz liczne życiorysy w "Pol. Słowniku Biogr", "Wielkiej Encyklopedii Powsz.", "Słowniku Biologów Pol." itd.

Z różnych in. dziedzin opublikował np. Lawiny przy Morskim Oku ("Tat." 30, 1948, nr 1-2), Barwny śnieg w Tatrach ("Acta Soc. Bot. Pol." 21, 1951, nr 1-2), szkic o dziejach Muzeum Tatrz. w Zakopanem ("Rocz. Podh." 4, 1987).

Jest autorem kilku rozdziałów w zbior. monografii Zakopane, czterysta lat dziejów (I-II, Kr. 1991).

Od 1933 prowadził rozległe studia (także badania terenowe) nad nazewnictwem geograficznym. Ogłosił m.in.: Nazewnictwo Tatr i Podtatrza i potrzeba jego rewizji ("Wiad. Służby Topogr." 1949, nr 1-2), O nazewnictwie Tatr i Podtatrza ("Wierchy" 21, 1952), Nazwy ludowe Doliny Małej Łąki w Tatrach ("Onomastica" 3, 1957, nr 1), Pasterskie nazwy geograficzne w Tatrach Polskich i na Skalnym Podhalu (w: "Past. Tatr Pol. i Podh." 5, 1963). Opracował nazewnictwo na różnych mapach, m.in. na wojsk. mapie Tatry Polskie 1: 10 000 (1984).

W formie kartoteki zgromadził materiały do wszechstronnej szczegółowej bibliografii Tatr i Podtatrza, a opublikował już kilka szczegółowych bibliografii osobowych i działowych, jak: Bibliografia pasterstwa Tatr i Podtatrza (w: "Past. Tatr Pol. i Podh." 8, 1970), Bibliografia limby tatrzańskiej (w: "Limba, Pinus cembra L.", Wa., Poz. 1971), Bibliografia dendrologiczna Tatr ("Studia Ośrodka Dokument. Fizjogr." 4, 1975).

Oprócz kilku mniejszych przewodników tatrz. i podręcznika Zasady turystyki górskiej (Wa. 1953, wsp. z żoną Zofią Radwańską-Paryską) sam opracował szczegółowy przewodnik tatern. Tatry Wysokie (t. 1-25, Wa. 1951-88), który poza swą zasadniczą treścią topogr. i tatern. (opisy 3941 dróg oraz 745 rysunków i mapek) zawiera dużo wiadomości hist. i nazwy geogr. wszystkich obiektów w czterech językach. Ważnym dziełem P. i jego żony jest Encyklopedia Tatrzańska (Wa. 1973), zwł. w obecnym rozszerzonym wydaniu: Wielka encyklopedia tatrzańska (Poronin 1995, Wa.1999 [CD-ROM]).

Inna dziedzina zainteresowań P. to góry Ameryki Łacińskiej. Poza artykułami i pracami na ich temat (np. w "Tat." 1947, nr 6 i 1956, nr 3-4) wydał książkę W górach Atakamy (Wa. 1957, o pol. wyprawie z 1936-37), a jego duże dzieło o zdobywaniu całych Andów i in. gór Ameryki Łacińskiej (Mountain Climbing in Latin America; Historical data and bibliography ) zostało przyjęte do druku w Szwajcarii i było kilkakrotnie cytowane w szwajc. "Berge der Welt", ale dotąd się nie ukazało.

Zbiory zool. dla PAU przywiózł P. z gór Ameryki Pd. i z Ameryki Środkowej. Jeden z kilku nowych gatunków skoczogonków (Collembola ) zebranych przez P. w Andach, prof. Jan Stach określił i nazwał Andiella paryskii .

P. otrzymał członkostwo hon. nadane przez: Sekcję Taternicką KS "Tatry" w Zakopanem (1933), kilka Kół Przewodników Górskich i Tatrzańskich (1968-87), Krakowski Klub Przodowników Turystyki Górskiej PTTK (1974), Polski Związek Alpinizmu (1977), Tow. Ochrony Tatr (1985), Pol. Tow. Ludoznawcze (1990).Za swą górską działalność i twórczość pisarską również otrzymał m.in.: w 1971 medal pamiątkowy JAMESu, w 1983 medal Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, w 1984 medal "50 lat Polskich Wypraw w Andy", w 1987 medal "Kalos Kagathos" i medal pamiątkowy Zygmunta Glogera, w 1988 Nagrodę Literacką Zakopanego, w 1993 obywatelstwo honorowe Gminy Tatrzańskiej.

Lit. - Spotkania z ludźmi gór. "Watra" 5, 1983, wywiad (Anna Krukierek, Jan W. Wiktor i Jan Wiśniewski). - Ludovít Kocian: Andiella paryskii"Vys. Tatry" 28, 1989, nr 5.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024