Muzeum Tatrzańskie w Wielkiej

Muzeum Tatrzańskie w Wielkiej; Tatranské múzeum ve Velkej; Tátra-Museum in Felka; Felkai Tátra Múzeum. S. Gdy w 1873 Węg. Tow. Karp. (MKE) postanowiło utworzyć Muzeum Karpackie, obywatele Wielkiej na Spiszu dokładali wszelkich starań, aby muzeum to było ulokowane w ich mieście. W 1881 zdecydowano wybudować Muzeum Karp. w Popradzie, wobec czego grupa działaczy z Wielkiej już w 1882 zorganizowała własne Muzeum Tatrzańskie w Wielkiej.

Założycielami byli » Aurel W. Scherfel, » Eduard Daits, » Eduard Blásy, » Rudolf Danhauser, »Ödön Emericzy, » Johann Husz, Ladislaus i Kornel Krompecherowie, Antal Kurimszky oraz in. Niemcy spiscy i Węgrzy (z różnych miejscowości na Spiszu i dalej), zorganizowani w tym celu w specjalne towarzystwo muzealne: Felkaer Tátra-Museum-Verein, Felkai Tátra-Múzeum-egylet (założone 11 VIII 1881, statut uchwalony 13 VI 1882, zatwierdzony 7 III 1883). Muzeum otwarto 2 VII 1882.M.T. w Wielkiej zajmowało się głównie Tatrami i leżącą u ich stóp częścią Spisza, ale gromadziło też zbiory z dalszych okolic. Zbiory szybko rosły, gł. z darów, m.in. od takich badaczy jak Karl Kalchbrenner (mchy), Frigyes Hazslinszky (glony), Kornél Chyzer (pająki), Josef Ullepitsch (ślimaki i zielnik), A.W. Scherfel (zielnik), E. Daits (też zielnik).Muzeum miało działy: zool., bot., mineralog., archeol., kult.-hist., numizmatyczny, etnogr. i tur. oraz bibliotekę i archiwum. Mieściło się początkowo w budynku zboru ewang., w 1918 zostało przekazane władzom miejskim, które w 1925 zakupiły dla niego osobny budynek.Dyrektorem muzeum był najpierw Aurel W. Scherfel w 1882-95, potem przez wiele lat Eduard Daits (który od 1882 był też jednym z kustoszy), wreszcie Ernst Krompecher. Od samego początku było też kilku kustoszy poszczególnych działów, pracujących bezinteresownie.

Już przed I wojną świat., a potem w latach międzywoj. nieraz dyskutowano przeniesienie M.T. do Smokowca lub połączenie go z Muzeum Karp. w Popradzie, ale przeszkodą były zarówno trudności finans. i lokalowe, jak i przywiązanie mieszkańców Wielkiej do swego muzeum.Na początku 1945 cofające się wojska niem. wysadziły w powietrze most koło muzeum, wskutek czego budynek i zbiory mocno ucierpiały. W 1946 ocalałe zbiory zostały wcielone do » Muzeum Tatrzańskiego w Popradzie (powstało z dawnego Muzeum Karp.), a M.T. w Wielkiej przestało istnieć. Znaczna część owych zbiorów powędrowała potem do Muzeum TANAPu w Tatrz. Łomnicy.

Lit. - Das Tátra-Museum in Felka. Bericht über dessen bisherige Thätigkeit. Felka 1884 (po węg. i po niem.). - "Tur. und Alp." 3, 1922-23, s. 174 i 197-198. - "Tur., Alp., Wint." 6, 1925, s. 81. - Slovenské múzeá, ich vznik a prehlad sbierok. Br. 1945.

---