Morozewicz Józef

Morozewicz Józef (27 III 1865 Rzędziany nad Narwią k. Tykocina - 12 VI 1941 Warszawa). Wybitny petrograf i mineralog (UW 1889), prof. UJ 1905-19, jeden z organizatorów Akad. Górn. w Krakowie, organizator i w 1921-37 dyr. Państw. Inst. Geol. w Warszawie, czł. koresp. AU (1902) i czł. czynny PAU (1918).

Badania prowadził na rozległych obszarach imperium ros., m.in. na Nowej Ziemi (1895), Uralu i Wyspach Komandorskich (1903), w celach nauk. jeździł do różnych krajów Europy, Afryki i Ameryki, ale badania jego obejmowały też ziemie pol., m.in. Góry Świętokrzyskie, Pieniny i Tatry.

Badania w Tatrach (a także w regionie Pienin i w Tatrach Niżnich) prowadził M. w dwóch okresach: w 1889-94 i następnie (gdy osiadł w Krakowie) od 1904 do 1919. W tym drugim okresie do badań w Tatrach skierował też niektórych swych uczniów (np. Władysława Pawlicę) i w szerszym gronie uczniów i geologów urządzał wycieczki badawcze w Tatry. Poznał je dość szczegółowo i był ich wielkim miłośnikiem, co objawia się nie tylko w jego artykułach pop.-nauk., ale także w niektórych pracach czysto naukowych.

Ogłosił ok. 150 prac nauk. i pop.-nauk. w języku pol., ros. i niem. z dziedziny geologii, zwł. mineralogii i petrografii krajowej i zagr.; sporo z nich dotyczy Tatr. Jeszcze jako student napisał rozprawę nauk., nagrodzoną złotym medalem: Opis mikroskopowo-petrograficzny niektórych skał wybuchowych wołyńskich i granitów tatrzańskich ("Pam. Fizjogr." 9, 1889) i w tymże roku opublikował opis pop.-nauk.: Wycieczka gieologiczna w Tatry i góry sąsiednie ("Wszechświat" 1889, nr 40). Już w nast. roku ogłosił Przyczynki do petrografii krajowej ("Pam. Fizjogr." 10, 1890), których część trzecia to Analiza mikroskopowa skał osadowych tatrzańskich . Z tego okresu pochodzą też jego dalsze prace tatrz.: Wietrzenie granitu ("Wszechświat" 1890, nr 28), Rozmieszczenie granitów, gnejsów i łupków krystalicznych w Tatrach ("Pam. Fizjogr." 11, 1891), Z Tatr ("Wszechświat" 1894, nr 34, pop.-nauk. opis wycieczki geol.). Pisał też o andezycie z regionu Pienin.Z drugiego okresu swych badań tatrz. opublikował prace: Z mineralogii i petrografii Tatr ("Kosmos" 34, 1909), Granit tatrzański i problem jego użyteczności technicznej ("Czas. Techn." 1914), _ber die Tatragranite ("Neue Jahrb. für Mineral., Geol. und Paläont." 39, 1914) i in., a także znowu o andezytach z regionu Pienin.Jest on też autorem wspomnieniowych lub rocznicowych artykułów o badaczach Tatr (Feliks Kreutz, Marian Raciborski, Władysław Pawlica, Stanisław Staszic) oraz własnych wspomnień autobiogr.: Życie Polaka w zaborach i odzyskanej Ojczyźnie (1865-1937) (Wa. 1938).Już w czasie swych pierwszych pobytów w Zakopanem (od 1889) M. zaopatrywał Muzeum Tatrz. w okazy skał tatrz. i urządził jego pierwszą wystawę geol.; w 1922 Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego mianowało go swym członkiem honorowym. Był jednym z założycieli i pierwszym prezesem (1928-29) Ligi Ochrony Przyrody. W 1928-31 był członkiem Państw. Rady Ochrony Przyrody.Tablica pamiątkowa M. znajduje się w Inst. Geol. w Warszawie, a grób jego na warsz. Powązkach przykrywa płyta andezytu z regionu Pienin (z góry Wżar).

Lit. - "Rocz. Pol. Tow. Geol." 19, 1949, nr 1 (Stanisław Małkowski). - "Wiad. Muzeum Ziemi" 6, 1952, nr 1 (tenże). - "PSB" 21, 1976 (Zbigniew J. Wójcik). - "BUP" 7, 1992 (Andrzej Śródka).

---