Lenin Włodzimierz, właśc. Władimir Iljicz Uljanow
(22 IV 1870 Symbirsk, obecnie Uljanowsk - 21 I 1924 Gorki k. Moskwy, poch. w
Moskwie).
Ros. przywódca rewol. ruchu robotn., założyciel partii bolszewickiej (1912),
przywódca Rewolucji Październikowej (1917), twórca Związku Radzieckiego (1922),
czołowy teoretyk marksizmu w XX w. Uchodząc przed prześladowaniem władz carskich
L. przebywał dużo poza Rosją, m.in. w 1912-14 w Polsce, w Krakowie i Białym Dunajcu k. Poronina ; wtedy bywał też w Zakopanem i poznał Tatry .
W 1913 L. i jego żona, Nadieżda Krupska, przyjechali po
raz pierwszy na lato na Podhale i
zamieszkali we wsi Biały Dunajec (blisko granicy Poronina), w domu Teresy
Skupień. Na wybór Podhala na pobyt letni niewątpliwie wywarł wpływ » Kazimierz Czapiński , który w Krakowie
opowiadał Leninowi dużo o Tatrach, oraz wycieczka L. w 1912 na Babią Górę, skąd
roztacza się wspaniały widok na Tatry.W 1913 odbył L. szereg wycieczek w Tatry,
m.in. w towarzystwie Sergiusza Bagockiego i Aleksandra Bucewicza przez Zawrat do Morskiego Oka , a stamtąd nast. dnia - w
towarzystwie K. Czapińskiego i grupy robotników krak. - na Rysy
;
wracano z Morskiego Oka prosto do Poronina. W dniach 6-14 X 1913 z udziałem L.
odbyła się zakonspirowana narada Komitetu Centralnego Socjaldemokratycznej
Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) w domu Teresy Skupień w Białym Dunajcu. W
dwa tygodnie potem L. wrócił do Krakowa.
W 1914 L. przyjechał do Białego Dunajca już 9 maja i
znowu zamieszkał w domu Teresy Skupień. Tak jak poprzedniego roku odbywał w
Białym Dunajcu i Poroninie częste narady z przyjeżdżającymi do niego
towarzyszami partyjnymi, a poza tym dużo studiował i pisał. W lecie 1914 odbył
znowu szereg wycieczek w Tatry, m.in. z Bagockim na Świnicę , a ok. 10 VI 1914 z Romanem
Malinowskim przez Zawrat do Morskiego Oka. W czasie tej ostatniej wycieczki wraz
z Malinowskim utknął L. w szczelinie między śniegiem a skalnym progiem poniżej
Zawratu, skąd - zaalarmowani wołaniem - wyratowali ich uczestnicy wycieczki
szkolnej z Nowego Sącza: przew. Stanisław
Gąsienica-Byrcyn , aptekarz Bączkowski i kilku uczniów. Wydarzenie to było
rozmaicie opisywane; zgodnie z rzeczywistością chyba jedynie przez kierownika
owej wycieczki szkolnej, prof. Floriana Wilińskiego (zob. niżej). L. chodził
również po Tatrach z » Borysem Wigilewem
, a na mniejsze
wycieczki czasem i z żoną. Był w tymże roku prawdopodobnie po raz drugi na
Rysach.
Po wybuchu I wojny świat., pod niesłusznym zarzutem
szpiegostwa na rzecz rządu carskiego, L. został aresztowany 8 sierpnia przez
władze austr. i osadzony w więzieniu w Nowym Targu. Dzięki interwencjom licznych
osób został wkrótce, 19 sierpnia, zwolniony z więzienia i mógł wyjechać do
Krakowa, a pod koniec sierpnia z Krakowa do Szwajcarii. Wśród osób, które
starały się o uwolnienie L. z więzienia, byli socjalist. posłowie do parlamentu
austr. (Zygmunt Marek z Krakowa, Herman Diamand ze Lwowa, Wiktor Adler z
Wiednia), z Zakopanego dr Kazimierz Dłuski i
dr Andrzej Chramiec, Jan Kasprowicz
mieszkający wówczas w Poroninie, Władysław
Orkan i być może jeszcze in. osoby (ale nie Stefan Żeromski , choć tak czasem pisano).W
czasie pobytu w Krakowie i Białym Dunajcu L. napisał ok. 300 artykułów, liczne
notatki, sprawozdanie itd., wysyłał obszerną korespondencję, prowadził rozległe
studia. Bywał w tym okresie b. często w Zakopanem, gdzie przyjaźnił się z
Borysem Wigilewem i spotykał z Polakami ze sfer lit. i naukowych. Ponieważ w tym
czasie Wigilew był działaczem Sekcji Ochrony
Tatr TT i w ogóle zajmował się żywo sprawami ochrony przyrody
, musiał
więc L. zetknąć się wtedy z dyskusjami na ten temat, czego echem może być jego
późniejsze zainteresowanie sprawami ochrony przyrody i znana wypowiedź z 1919:
"Ochrona przyrody ma znaczenie dla całego państwa. Przywiązuję do niej olbrzymią
wagę. Niechże więc będzie uważana za potrzebę państwową i oceniana miarą spraw o
znaczeniu ogólnopaństwowym. Stan ochrony przyrody w danym kraju jest najlepszą
miarą jego kulturalnego poziomu."
Po II wojnie świat. dom Teresy Skupień w Białym Dunajcu
został przywrócony do stanu z czasów pobytu w nim L. i umieszczono na nim
tablicę pamiątkową, a dom Pawła Guta w Poroninie zamieniono na »Muzeum Lenina i postawiono przed nim pomnik L.
Dom Lenina w Białym Dunajcu i Muzeum Lenina w Poroninie były odwiedzane przez
liczne wycieczki z Polski i zagranicy, i odbywały się tam różne uroczystości
związane z pamięcią L. (» rajdy ). Szlak
wiodący przez Zawrat do Morskiego Oka, a stamtąd przez Bukowinę do Poronina, został nazwany Szlakiem Lenina
. Na Babiej Górze i na Rysach umieszczono tablice upamiętniające pobyt L.
na tych szczytach. Tablicę na Rysach, będącą permanentnie obiektem
nieprzystojnych zachowań, usunął w 1968 Stefan Niesiołowski, nie podzielający
entuzjazmu dla okupacji Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego.
Na Słowacji od 1957 do 1989 organizowano co roku tzw. Międzynarodowe Wejście
Młodzieży na Rysy, również jako upamiętnienie pobytu L. w Tatrach. W 1990 w
Poroninie pomnik usunięto a muzeum zlikwidowano.
