E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Bel Matej

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Bel Matej , po węg. Bél Mátyás, po łac. Belius Matthias (22 III 1684 Očová, okres Zvolen - 29 VIII 1749 Altenburg w Austrii, poch. w Bratysławie).

Słow. polihistor (historyk, geograf, etnograf, językoznawca itd.), teolog i pedagog. Dzieła swe wydawał przeważnie po łac., ale pisał też po niem., węg., słow. i czesku. Uważany przez niektórych za Węgra lub Niemca, był jednak Słowakiem. Miał po ojcu przezwisko (nie nazwisko) Funtík. W 1704-07 studiował na uniw. w Halle. W 1708-14 był prorektorem, potem rektorem liceum ewang. i kaznodzieją w ewang. kościele słow. w Bańskiej Bystrzycy. W 1714-19 był rektorem liceum ewang. w Bratysławie, a w 1719-48 proboszczem w niem. kościele ewang. tamże.

B. jest autorem wielu prac nauk. z różnych dziedzin, także podręczników. Uważany był w swojej epoce za czołowego badacza nauk. na Węgrzech i zwano go magnum Hungariae decus (wielka ozdoba Węgier). Został czł. zagranicznych towarzystw nauk. i akademii.

O Tatrach i Podtatrzu pisał dużo w kilku swych dziełach wydanych po łacinie. Najwcześniejsze to Hungariae antiquae et novae prodromus (Norimbergae 1723). Dzieło to miało służyć jako przykład do opisów kolejnych komitatów węg., a opisuje głównie Spisz (historia i geografia) i podaje trochę wiadomości o wsch. części Tatr. Zawiera m.in. mapę Spisza (z Tatrami) Paula Kraya i plan Demianowskiej Jaskini, sporządzony przez Georga Buchholtza jun.

Historią Spisza zajmuje się też częściowo nast. dzieło B.: Adparatus ad Historiam Hungariae (Posonii 1735), w którym wydrukowano również elogium dla Davida Frölicha oraz łac. tłumaczenie rozprawy niem. tego ostatniego z 1641 o Niemcach spiskich i siedmiogrodzkich. Drugi tom tego dzieła B. ukazał się w 1746.Opisy kolejnych (ale nie wszystkich) komitatów węg. ukazały się w wielkim nie ukończonym dziele B.: Notitia Hungariae novae historico geographica (Viennae 1735-42, t. 1-4). W t. 2 (1736) jest opisany m.in. komitat lipt. wraz z jego górami, także Tatry Lipt. łącznie z Mięguszowiecką Doliną i jej otoczeniem. Opis Tatr Lipt. w dziele B. jest najwcześniejszym jaki ukazał się w druku (opis Georga Buchholtza sen. jest starszy, ale wydano go znacznie później).

Fragment tatrz. z powyższego dzieła B. w tłumaczeniu niem. opublikował Teodor Posewitz pt. Die erste Beschreibung der Liptauer Tátra ("Karp. Post" 1900 i odb.), a fragment dotyczący tylko Tatr Wys. od Liptowskich Kop do Mięguszowieckiej Doliny w dość swobodnym słow. przekładzie dał Ivan Houdek w swej pracy: Matej Bel o Liptovských Tatrách ("Sbor. Prác TNP" 1959 i odb.), natomiast pełne słow. tłumaczenie owego opisu Liptowa i jego gór (m.in. całe Tatry Lipt.) ukazało się w książce Matej Bel, slovenský geograf (Br. 1984).

Sporządzone przez B. opisy niektórych komitatów (m.in. orawskiego) zachowały się tylko w rękopisie (znajdowały się w bibliotece arcybiskupiej w Ostrzyhomiu, obecnie w Węg. Muzeum Nar. w Budapeszcie). Sporo wiadomości o Tatrach i Podtatrzu dał B. również w swym podręczniku Compendium Hungariae geographicum (Posonii 1753 i dalsze wyd.: 1767, 1777, 1779, 1792), a także w in. swych pracach.

Pisząc swe dzieła B. opierał się na własnych badaniach oraz na materiałach rękopiśmiennych czy informacjach in. badaczy, zwł. - gdy chodzi o Tatry i Podtatrze - G. Buchholtza jun., a także Istvána Berzeviczyego, Georga Bohuscha i Jakoba Kraya jun., natomiast Daniel Fischer odmówił współpracy.



Literatura:
"ESS" 1, 1984. - "SBS" 1, 1986. - Matej Bel, doba, život, dielo . Br. 1987.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024