Karpiński Adam (16 XII 1897 Turka, woj. lwow. -
18-19 VII 1939 w Himalajach). Lotnik, inż. mechanik, konstruktor lotn., jeden z
czołowych taterników i alpinistów polskich.
W 1918-20 służył w wojsku pol., od 1919 w lotnictwie (obserwator). Potem
został wybitnym projektantem i konstruktorem lotn. (szybowce i samoloty), był
też jednym z pionierów polskiego lotnictwa sport. i szybownictwa jako zawodnik i
organizator (m.in. badał możliwości zakładania lotnisk szybowcowych pod Tatrami
i w Beskidach). Publikował prace fachowe, pop. i wspomnieniowe z dziedziny
lotnictwa.
Działalność taternicką rozpoczął w 1922. W Tatrach
uprawiał przede wszystkim taternictwo zim., kładąc nacisk na przejścia długie,
wielodniowe. Poza zwykłymi wejściami zim. na wiele szczytów tatrz. od Banówki aż po Nowy Wierch i poza wejściem na Lodowy Szczyt pn. ścianą, dokonał on w
Tatrach dwóch wspaniałych przejść
wielodniowych, pierwszych tego rodzaju w tych górach. W zimie 1925 przeszedł
samotnie grań Tatr Zach . od Bobrowca do Tomanowego Wierchu Polskiego z 4
biwakami w namiocie. W zimie 1928 on i Konstanty Narkiewicz-Jodko przeszli
jednym ciągiem główną grań Tatr Wys. od Przełęczy pod Kopą do Białej Ławki
(z
pewnymi obejściami), z 11 biwakami w namiocie.
W 1925-36 odbył szereg wypraw w Alpy (w 1936 jako kier.
wyprawy Klubu Wys .),
także w zimie, a w 1933-34 był uczestnikiem I Polskiej Wyprawy w Andy, gdzie z
towarzyszami dokonał m.in. I wejścia na Mercedario (6800 m), trzeci najwyższy
szczyt Ameryki. Już w 1924 i znowu w 1938 planował pol. wyprawę na zdobycie
Mount Everestu.
W 1939 był kierownikiem I Polskiej Wyprawy w Himalaje,
której uczestnicy (Jakub Bujak i Janusz Klarner ) zdobyli Wschodnią Nanda Dewi
(7434 m), ustanawiając tym ówczesny pol. rekord wysokości. W czasie tejże
wyprawy, atakując szczyt Tirsuli (7150 m), K. zginął razem ze Stefanem Bernadzikiewiczem
w lawinie.
W okresie międzywoj. swym przykładem oraz działalnością propagandową i
organizacyjną K. przyczynił się wybitnie do rozwoju taternictwa zim. i alpinizmu
polskiego. Był też konstruktorem nowych modeli sprzętu alpin., m.in. świetnego
namiotu wysokogórskiego Akar-Ramada (Akar - przezwisko Karpińskiego).
Swoje taternictwo oraz wyprawy w Alpy i Andy traktował K. jako przygotowanie
do zdobywania najwyższych gór świata, toteż jego własne, stosunkowo skąpe
piśmiennictwo górskie również koncentruje się na takiej problematyce, np. O
program ekspansji polskiego alpinizmu ("Tat." 20, 1935-36, nr 4), Uwagi o
organizacji wypraw w najwyższe góry świata (tamże, nr 6), natomiast o
taternictwie (jako przygotowaniu do takich wypraw) pisze marginesowo, np. w
sprawozdaniu Wyprawa treningowa w Wysokie Taury 1936 r. (tamże 21,
1936-37, nr 2). O sprzęcie tatern. i zwł. alpin. (wyprawowym) napisał obszerny
rozdział do planowanego w latach międzywoj., ale nie wydanego podręcznika zbior.
Taternictwo zimowe, a także pisał o sprzęcie w związku z wyprawą w Andy.
Również z myślą o wyprawach w góry najwyższe napisał memoriał O środkach
przeciwlawinowych ("Tat." 22, 1937-38, nr 5); próbę zastosowania takich
środków przeprowadzono wówczas w Tatrach.Wśród taterników wiodących alpinizm
pol. poprzez Tatry w najwyższe góry świata, Adam Karpiński był jedną z postaci
najwybitniejszych.
