Gwiżdż Feliks (12 I 1885 Odrowąż, Podhale - 27 V
1952 Warszawa); pochodził z rodziny góralskiej. Literat, dziennikarz, polityk,
jeden z czołowych działaczy podh. ruchu regionalnego.
G. był redaktorem nacz. czasopism » "Gazeta Podhalańska " (1913-14), "Gospodarz
Polski" (1927-37) i » "Ziemia Podhalańska "
(1936-38). Od 1913 działał na rzecz ugruntowania polskiej świadomości nar. na
pol. Orawie i Spiszu , a w 1919-20 w pol. Komitecie
Plebiscytowym dla Spisza i Orawy. Był aktywnym uczestnikiem pierwszych Zjazdów
Podhalan (1911-13) i jednym z założycieli Związku Podhalan w 1919 (w 1935-39
prezesem). Od 1936 był też w zarządzie Związku
Ziem Górskich
. W 1928-35 z okręgu Wadowice-Nowy Targ był posłem na Sejm,
a w 1935-38 senatorem z woj. krakowskiego. Od 1936 był prezesem Tow. Przyjaciół
Słowaków im. L. Štúra (potem Tow. Współpracy Polsko-Słowackiej). W czasie I
wojny świat. walczył w Legionach Polskich, a podczas II wojny działał w
Warszawie w AK i uczestniczył w Warsz. Powstaniu. Potem osiadł w Krakowie. We
wrześniu 1951 został aresztowany i zmarł w więzieniu nie doczekawszy się aktu
oskarżenia.
Twórczość pisarska G. obejmuje prozę, poezję i dramat oraz publicystykę. Od
1903 do 1939 dużo publikował w wielu czasopismach. Osobno wydał dramat
Podcięty dąb (Lw. 1906), tomik poezji Fale (Lw. 1907), nowele
Dobrzy ludzie (Lw. 1912), drugi tomik poezji Kośba (Wa. 1921),
komedię Gody (Wa. 1922 i 1932), nowele Obrazy na szkle (Poz.
1926). Utwory te są przeważnie związane z życiem górali podh., a w tomiku
Fale oprócz cyklu wierszy pt. Tatry są i inne wiersze tatrz. G. także tłumaczył utwory pisarzy
czes. i słow. na język pol.G. po II wojnie świat. już niewiele mógł publikować;
ogłosił rzecz o medycynie lud.: "Żywa Apteka" na Podhalu ("Prz.
Zielarski" 1949). W 1947-51 Polskie Radio w Krakowie nadało cykl kilkudziesięciu
audycji pod wspólnym tytułem Zwyrtałowa bacówka pod Wesołym Wierchem;
były to świetne gawędy dwóch baców (mówiących gwarą podh.) i jednego
panoska na różne tematy podh. i tatrz. (m.in. o Sabale i dawnych przewodnikach tatrz.).
Anonimowym autorem tekstów był G., który również wygłaszał owe teksty (jako baca
Zwyrtała) do spółki z Bronisławem
Romaniszynem
(baca Przetak) i Jerzym Ronardem Bujańskim (panosek ).
Zachowały się teksty 17 audycji i zostały wydane pośmiertnie w książce pod
tytułem owego cyklu i już pod nazwiskiem Gwiżdża (Kr. 1986).
Z humor. i satyr. twórczości G. mało się pamięta o jego poemacie Dzień
zakopiański ("Zakopane" 1910, nry 9-11 i 13-14) oraz o jego wierszykach o
znanych wówczas postaciach zakop., wygłoszonych w ramach rodzaju szopki satyr.
pt. Wieczór karykatur ("Zakopane" 1911, nry 5-6 i 1912, nr 28). W 1914 w
Zakopanem grana była Szopka zakopiańska dwóch
różnych autorów. W szopce Sztuki Podhalańskiej autorem tekstów był Gwiżdż;
opublikowano jedynie jej omówienie ("Zakopane" 1914, nr 2). G. jest także
autorem jednego z najwcześniejszych wierszy o narciarstwie: Oto się złoty
wiek poczyna... ("Świat" 1913, nr 6).Odrębny dział pisarstwa G. to obfita publicystyka o
tematyce kult., społ., hist., nar., polit. itd. Sprawy podh. i tatrz.
najczęściej poruszał w "Gazecie Podh." i w "Ziemi Podh."; w latach kiedy był ich
redaktorem robił to często anonimowo lub pod kryptonimem (np. Gazda). W "Gaz.
Podh." pisał w 1913-35 m.in. o Chochołowie i Chochołowskim Powstaniu , o projektowanej kolei
do Roztoki , o Sabale, Jaworzynie Spiskiej , o Władysławie Orkanie (z którym serdecznie
się przyjaźnił), o Tatrz. Parku Narodowym
. W tejże
gazecie w 1913-14 ogłaszał też artykuły o słow. literaturze i kulturze. W "Ziemi
Podh." w 1936-38 pisał m.in. o Tatrz. Parku Nar. oraz o turystyce i ochronie
przyrody w Tatrach, oczywiście od strony interesów górali.
Warto jeszcze wspomnieć, że G. opublikował pamiętnik Józefa Pilcha o
Chochołowskim Powstaniu ("Na Ziemi Naszej" 1909, nry 11-13).
