dziwożona

dziwożona , rzadziej bogińka (II przyp. l. mn.: boginiek), boginka lub mamuna. W wierzeniach ludności podtatrz. straszydło w kobiecej postaci, rodzaj złej czarownicy, demona. Dziwożony miały paskudny, pokraczny wygląd, skołtunione włosy, niezwykle długie piersi, których używały jako kijanek do prania bielizny, a potem zarzucały sobie przez ramiona na plecy. Dziwożony pono mieszkały w lasach lub zaroślach nad wodami, były złośliwe, szkodziły ludziom, szczególnie były łakome na niemowlęta i małe dzieci, które porywały lub zamieniały na swoje własne, równie pokraczne jak one same, wrzaskliwe, żarłoczne, o wielkiej głowie.

Dziwożony były również łase na młode dziewczęta, korzystały z różnych okazji, aby je porwać i uprowadzić. Środkiem przeciw dz. jest » dziurawiec, na Podhalu nazywany zwonki lub zwonka (dzwonki). To ziele odbiera moc dziwożonom i odpędza je od ich ofiar. W jednym z podań opowiada się, że gdy dz. chwyciły młodziutką mężatkę i ciągnęły ją w góry, do lasu, jedna z dz. wzruszona płaczem i prośbami kobiety, zawołała: "Cudza zonka, chyć sie zwonka" - i kiedy ofiara chwyciła za ziele dziurawca, rosnące masowo na tatrz. łąkach, dziwożony natychmiast ją wypuściły.

Nazwą mamuna określa się również u górali osoby dziwacznie ubrane, zachowujące się nienaturalnie, o osobliwym wyglądzie.Niejakim odpowiednikiem dziwożon jest po stronie pd. Tatr, na pn. Słowacji runa - istota demoniczna w postaci kobiety o ciele owłosionym, z włosami zlepionymi smołą, z długimi do pasa piersiami, mieszkanka skalnych i podziemnych kryjówek górskich, gdzie przebywa ze swym mężem i mnóstwem dzieci. Nie mogąc ich wyżywić kradnie drwalom z szałasów żywność. Napada też samotnych wędrowców i dusi ich piersiami.

Lit. - Słownik folkloru polskiego pod red. Juliana Krzyżanowskiego. Wa. 1965. - "ES" 5, 1981.

---