buk

buk (Fagus silvatica), z rodziny Bukowatych (Fagaceae). Drzewo o liściach okrągławych, lśniących, dorastające do 20 m wys., czasem i więcej. Niegdyś b. był stałym składnikiem regla dolnego Tatr, ale wytępiony przez rabunkową gospodarkę masowego wycinania na opalanie pieców hutn. w Kuźnicach, w okresie zaboru austr., jest dziś nierównie rzadziej spotykany. Tylko w Dolinie Białego, Strążyskiej i kilku mniejszych dolinkach reglowych rozrodził się pięknie z samosiewów.

Buki w Tatrach kwitną w maju, kwiaty są rozdzielnopłciowe, mieszczą się na tym samym drzewie, czyli są jednopienne; męskie w wielokwiatowych groniastych pęczkach, żeńskie po dwa kwiatki razem. Owocem jest orzeszek, tzw. bukiew (nie bukwa ani bukwia). Dwa orzeszki razem mieszczą się w rodzaju miseczki pokrytej miękkimi kolcami. B. rośnie wyłącznie na podłożu wapiennym, dlatego też po pd. stronie Tatr buków nie ma z wyjątkiem okolic Siwego Wierchu i Tatr Biel., oraz egzemplarzy posadzonych tu i owdzie u stóp Tatr Wys.

O buku i buczynie jest wiele góralskich piosenek, a także bywa on tematem poezji niegóralskiej. Wyrażenie "wyzierać zza bucka" lub "wyskakować zza bucka" oznaczało wymarsz zbójnika na "robotę", na zbój. Określenie "bukowe portki" na białe, sukienne spodnie góralskie mówiło o ich trwałości i wytrzymałości, właśnie jak drewno bukowe.

Od nazwy buka pochodzą nazwy w Tatrach i pod Tatrami, np. Bukowina, Buková hora (Buczynowe Turnie itp. ponoć nie pochodzą od b.). Także parę nazwisk góralskich jest związanych z b., np. Bukowski, Buczek, Bukowczan.

B. wraz z jodłą jest gł. składnikiem zespołu roślinnego - buczyna karpacka.

---