Semkowicz Władysław

Semkowicz Władysław (9 V 1878 Lwów - 19 II 1949 Kraków). Historyk (Uniw. Lwow. 1903), prof. UJ 1916-48, czł. PAU 1919. W 1939-40 wraz z in. profesorami UJ był więziony w niem. obozie koncentr. w Sachsenhausen.

Jego liczne prace nauk. dotyczą różnych ziem pol. oraz spraw ogólnych. Zajmował się również dziejami Podtatrza, zwł. Orawy i Spisza, co wynikało m.in. z jego wielkiego umiłowania Tatr i Podtatrza i wieloletniego uprawiania tam turystyki i krajoznawstwa, także narciarstwa, początkowo z kolegami z krak. AZS. Jeszcze w 1929 jako dziekan Wydziału Filoz. UJ udał się w zimie na nartach do Doliny Pięciu Stawów Pol. na inspekcję działającej tam wówczas stacji nauk. Instytutu Geografii UJ. Zaprawa sport. i tur. umożliwiła mu potem przetrwanie w ciężkich warunkach obozu koncentracyjnego.

Wiele prac hist. dotyczących obszaru Tatr i Podtatrza ogłosił w wydawnictwach polskich i słowackich. Wybitną i b. cenną pozycją w literaturze nauk. tego regionu jest jego dwutomowe dzieło Materiały źródłowe do dziejów osadnictwa górnej Orawy (Za. 1932 i 1939). Spisza dotyczy np. najlepiej przez S. wydany Akt zastawu XVI miast spiskich Polsce z r. 1412 ("Wierchy" 8, 1930); opublikował to również po słow.: Záložná listina 16 spišských miest Polsku v r. 1412 ("Sbor. Muz. Slov. Spol." 24, 1930, nr 3-4). Dokładny obraz dawnych enklaw pol. na Spiszu przedstawił na opracowanej przez siebie mapie hist. Rzeczpospolita Polska w roku 1771 (Lw. 1924).

Dziejów całego Podtatrza dotyczy Granica polsko-węgierska w oświetleniu historycznem ("Pam. TT" 37, 1920). Ogłosił jedyne źródłowe opracowanie ważnego wydarzenia z dziejów Orawy pt. Udział wojsk litewskich Sobieskiego w kampanji roku 1683 ("Ateneum Wileńskie" 9, 1934) i to samo po słow.: Litovské vojsko Sobieského na Slovensku roku 1683 ("Sbor. Muz. Slov. Spol." 27-28, 1933-34, nr 1-8). Z dziedziny historii Podtatrza oprócz dalszych prac nauk. napisał też szereg artykułów pop.-nauk. do czasopism "Orli Lot", "Ziemia", "Wierchy" i in.W 1929 uczestniczył w Krakowie w » Konferencjach Tatrzańskich i wypowiadał się tam na temat badań hist., toponomastycznych i antropogeogr. w Tatrach i na Podtatrzu. Pisał kilkakrotnie ogólnie na temat zbierania i badania nazw geogr. (także w Tatrach).W 1919-20 w czasie pol.-czechosł. sporu o granicę na Orawie i Spiszu i w Tatrach działał jako ekspert (m.in. na konferencji pokojowej w Paryżu) i w związku z tą sprawą ogłosił prace nauk. i liczne artykuły pop.-naukowe.Po ustaleniu granicy dalej zajmował się żywo sprawami Orawy Pol. i Spisza Pol., w 1920 założył Tow. Kresów Południowych, które na tych terenach starało się o ich gosp. rozwój i prowadziło akcję kult.-oświatową. Osobiście opiekował się młodzieżą z tych terenów, studiującą w Krakowie. Okresu 1919-20 dotyczą jego wspomnienia O Spisz, Orawę i Czadeckie ("Wierchy" 8, 1930).Pracował też gorliwie nad sprawą zbliżenia polsko-słowackiego. Z zagadnieniem tym wiążą się takie jego prace jak O polsko-słowackich terenach współpracy naukowej i kulturalnej ("Sborník na počest Jozefa Škultétyho", Turč. Sv. Ma. 1933) oraz Polacy i Słowacy w dziejowym stosunku (w zredagowanym przez siebie dwutomowym dziele zbior. Słowacja i Słowacy, Kr. 1938). W latach międzywoj. był też inicjatorem i protektorem studiów młodzieży słow. na UJ.

Warto też wspomnieć o takich pracach S. jak Oswald Balzer jako obrońca Morskiego Oka ("Wierchy" 11, 1933) oraz W sprawie najstarszej pieczęci Zakopanego ("Wiad. Numizm.-Archeol." 20, 1938-39). PTT w 1933 mianowało go swym członkiem honorowym.

Lit. - "Rocz. Hist." 18, 1949. - Józef Mitkowski i Anna Kutrzeba-Pojnarowa: Etnografia i nauki pomocnicze historii w pierwszej połowie XX wieku. "Lud" 44, 1957. - Jadwiga Semkowiczowa: Wspomnienie o Władysławie Semkowiczu. "Wierchy" 36, 1967. - "BUP" cz. I, zesz. 3, 1985.

---