E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

malarstwo i grafika

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

malarstwo i grafika. Za najstarsze malowidła przedstawiające Tatry uważa się » panoramy górskie stanowiące tło scen rel. w starych kościołach kat. w Popradzie (z II poł. XV w.), Mikułaszu Lipt. (z ok. 1480-90) i Trybszu (z 1647), jednakże tylko na tej trzeciej panoramie można rozpoznać, że są to rzeczywiście Tatry (m.in. Hawrań). Ponadto w herbie rodu Berzeviczy z Wielkiej Łomnicy z 1475 (czy 1559) jest namalowana kozica i trzy kopcowate szczyty górskie, z których środkowy (najwyższy) jest może Łomnicą. Z ok. 1680 pochodzi miedzioryt Kaspra van Luyckena, przedstawiający zbójnika góralskiego na tle gór karp., bliżej nie określonych.

Następnie rysowali lub malowali Tatry w formie panoram Georg Buchholtz jun. (1717), István Berzeviczy (1719), Antonius Schweitzer (XVIII w.) i in., a z XVIII w. znane są jeszcze dwa anonim. obrazy, na których przedstawiono kozice tatrz., ale przypominające raczej koziorożce (których wtedy nie było w Tatrach).

W t. 4 dzieła Baltazara Hacqueta z 1796 oprócz panoramy Tatr ukazało się parę widoków tatrz., wykonanych w 1792-94, nie wiadomo jednak, czy przez samego Hacqueta. W dziele Roberta Townsona z 1797 jest kilka miedziorytów z widokami tatrz. z podróży tego autora w 1793, ale nie wiadomo, kto je wykonał. W atlasie dołączonym do dzieła Stanisława Staszica O ziemiorodztwie Karpatow (1815) są trzy ilustracje (miedzioryty) z Tatr: duża panorama Tatr (którą rysował Zygmunt Vogel w 1804), orzeł z kozicą nieznanego autora oraz kolorowany ręcznie Góral w Tatrach autorstwa J.Z. Freya.

Pierwszym znanym z nazwiska malarzem tatrz. (pomijając autorów wspom. panoram) był Duńczyk naturalizowany na Węgrzech, Johan Jacob Stunder, który w 1797 malował widoki w Dolinie Zimnej Wody. Następnie lewoczanin Carlo Marko sen. w pocz. XIX w. malował w Tatrach; zachował się jego obraz olejny z 1815, z widokiem Tatr Biel. w zimie od strony Zdziaru. Johann Jakob Müller, również lewoczanin, w tych samych latach malował krajobrazy spiskie i tatrz., np. obraz olejny Szczyrbskiego Jeziora z ok. 1825. Od 1823 wychodziło w Wiedniu zeszytami dzieło Emanuela Kronbacha z kolorowymi litografiami widoków tatrz., a w 1838 ukazało się we Lwowie anonim. dzieło Aleksandra Zawadzkiego Galicyja w obrazach z trzema widokami tatrz., które rysował Adam Gorczyński, a litografował Karol Auer.

Od 1835 malował w Tatrach krakowianin Jan Nepomucen Głowacki, który swym obrazem Morskie Oko (1837) rozpoczął w Polsce górskie malarstwo pejzażowe. Jego uczniowie Aleksander Płonczyński i Maksymilian Cercha również rysowali i malowali pejzaże tatrz.

Niemiec Jakob Alt malował na Spiszu i Orawie, a chromolitografie wykonane z jego spiskich obrazów (niektóre z Tatrami na dalszym planie) ukazały się w 1840. Jego syn, Rudolf Alt, w 1839-40 namalował m.in. widok Nowego Targu na tle Tatr i portret juhasa z Dzianisza.Słow. malarz Peter Bohúň od 1844 malował nieraz Tatry jako gł. temat swych obrazów lub jako uwydatniające się tło portretów. Ok. 1845 krajobrazy tatrz. malował też spiski artysta Karl Tibély. W 1846-51 Bogusz Zygmunt Stęczyński wykonał na Podtatrzu i w Tatrach liczne rysunki, z których sporządził następnie litografie, wydane w jego książkach w 1847 i 1860. Litografie te są często reprodukowane w różnych wydawnictwach, podobnie jak i staloryty Ludwika Rohbocka o tematyce tatrz., wydane po raz pierwszy w 1860.

W 1860-70 pojawia się w Tatrach szereg dalszych malarzy i rysowników. Pol. malarz Wojciech Gerson rysował i malował na Podhalu i w Tatrach od 1860 do 1898; jego późniejsze pejzaże tatrz. są zaliczone do czołowych pozycji pol. malarstwa realistycznego. Tematyka podh. i tatrz. odgrywa też ważną rolę w twórczości in. wybitnego malarza pol., Aleksandra Kotsisa, zwł. w 1868-73; z jego tatrz. obrazów Wycieczka w Tatry (1873) była rozpowszechniona w kolorowych reprodukcjach.

Twórczość malarska i graficzna Walerego Eljasza obejmowała obrazy olejne, akwarele, rysunki, drzeworyty, miedzioryty itd., wykonywane od 1861 do 1904 i wielokrotnie w różnej formie reprodukowane, m.in. w artykułach i książkach. Wśród artystów działających w Tatrach twórczość tatrz. W. Eljasza jest najobfitsza i ma dziś wysoką wartość dokumentarną.

Od ok. 1870 było coraz więcej malarzy i grafików interesujących się Tatrami, z Czechów np. František Zvěřina (drzeworyty) i Jan Nowopacký, którego najlepszym obrazem są Tatry z Gubałówky (1883, tempera); następnie np. austr. malarz Ignaz Spöttl, malarz i grafik spiski Wilhelm Forberger (którego panoramy i in. rysunki tatrz. były często reprodukowane), ang. malarz Edward T. Compton (akwarele, nieraz reprodukowane), węg. malarze: Nándor Katona, László Mednyánszky i Andor Borúth, a z Polaków m.in. Tadeusz Ajdukiewicz, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski (obrazy i rysunki) oraz Stanisław Witkiewicz, którego obrazy olejne są mniej znane, natomiast rysunki tatrz., które ukazały się w formie drzeworytów w jego książce Na przełęczy (1891), stały się b. popularne i wciąż są reprodukowane w różnych wydawnictwach, zarówno z racji swej wartości artyst. jak i dokumentarnej. Zespołowym dziełem malarskim o tematyce tatrz., ukończonym w 1896, była olbrzymia » Panorama Tatr .

Z okresu od I wojny świat. z czes. i słow. malarzy bardziej znani byli np. Gustáv Mallý, Otakar Štáfl (m.in. wydał tekę Vysoké Tatry, 1928, z reprodukcjami 120 akwarel tatrz.), Jan Hála (akwarele i rysunki, np. w jego książce Pod Tatrami 1942), Jaroslav Votruba (akwarele i rysunki, spopularyzowane w szeregu wydawnictw albumowych).

Z okresu międzywoj. z pol. malarzy można wymienić Stefana Filipkiewicza, Zefira Ćwiklińskiego, Stanisława Gałka, Stanisława Kamockiego, Karola Kłosowskiego, Rafała Malczewskiego, Zofię Stryjeńską i wielu in., z grafików np. Władysława Skoczylasa, twórcę nowoczesnego drzeworytu w Polsce.

Po II wojnie świat. jakby mniej pol. malarzy i grafików interesuje się Tatrami, jednakże jest ich sporo, np. Andrzej Gałek, Marian Klaklik, Julia Stabrowska, Irena Zaborowska, Zenon Pokrywczyński, Henryk Burzec, Jerzy Pietsch, czy zamieszkały w Polsce malarz węg. Tibor Csorba. Z pol. grafików dwoje wydało osobne teki drzeworytów o tematyce tatrz.: Krystyna Wróblewska (Teka tatrzańska 1947) i Zygmunt Pazda (Teka tatrzańska 1951-52), a Tadeusz Kulisiewicz jest autorem licznych drzeworytów i rysunków (np. cykl Pejzaże górskie 1968).

Zob. też hasła o poszczególnych malarzach i grafikach oraz hasło o panoramach tatrz.

Lit. - Jerzy Banach: Tatry malownicze. Polski pejzaż górski 1800-1950. W: Sympozjum "Góry w kulturze polskiej", Kr. 1975. - Jacek Woźniakowski: Tatry i malarze. We wsp. książce jego i Michała Jagiełły: Tatry w poezji i sztuce polskiej, Kr. 1975.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024