| mulda (Nie okreslony) |
| |
mulda (z niem. Mulde, niecka, kotlina). Termin narc. na oznaczenie
zaklęśnięcia między dwoma garbami terenowymi. Nazywanie takich garbów muldami
(jak to mówią niektórzy) jest błędne.
|
|
| Mułowa Dolina (Nie okreslony) |
| |
Mułowa Dolina (ok. 1720-1900). P. Jedna z dwóch dolin zawieszonych
wysoko w pn. stokach Czerwonych Wierchów, między pn. ramionami Krzesanicy i
Ciemniaka, a na zach. od Litworowej Doliny. Ku Wielkiej Świstówce (w Miętusiej
Dolinie) M.D. opada wielkim, urwistym progiem skalnym, ok. 250 m wysokim.
Wejście poprzez ów próg jest trudną wspinaczką (III), z boków jednak M.D. jest
łatwo osiągalna (dawne percie juhaskie). W stokach M.D. i w...
|
|
| Mułowa Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Mułowa Przełęcz (ok. 2065, 2035, ok. 2065 m). PS.Między Krzesanicą
a Ciemniakiem w Czerwonych Wierchach, nad Mułową Doliną.
|
|
| Mułowe Spady (Nie okreslony) |
| |
Mułowe Spady (ok. 1490-1700 m). P. Wysoki, urwisty próg skalny,
jakim Mułowa Dolina jest podcięta ku Wielkiej Świstówce w Miętusiej Dolinie.
M.S. oddzielają urwiska Mułowego Ratusza od ściany Miętusiej Kazalnicy.Pierwsze
wejście poprzez M.S. do Mułowej Doliny: geolog Wiktor Kuźniar przed I wojną
świat.; jest to trudna wspinaczka. Zimą: Józef Januszkowski i Maciej Mischke, 21
IV 1956.
|
|
| Mułowy Ratusz (Nie okreslony) |
| |
Mułowy Ratusz (ok. 1790 m). P.Wysokie (ok. 300 m) urwisko skalne
nad Wielką Świstówką w Miętusiej Dolinie, mające przy oglądaniu z dołu postać
turni rozdzielającej dolne odcinki Mułowej Doliny i Litworowej Doliny w
Czerwonych Wierchach oraz progi tych dolin, tj. Mułowe Spady (Mułowy Próg) i
Litworowe Spady (Litworowy Próg).
Urwisko to, tj. pn. ściana M.R., stanowi więc dolne zakończenie pn. grani
Krzesanicy. Ponad M. R., w...
|
|
| Mundt Theodor (Nie okreslony) |
| |
Mundt Theodor (19 IX 1808 Poczdam - 30 XI 1861 Berlin). Niem. literat,
historyk literatury, publicysta, prof. uniw. we Wrocławiu od 1848 i Berlinie od
1850. Należał do radykalnego odłamu stronnictwa demokratycznego "Młodych
Niemiec", przychylnego Polakom.
Jesienią 1839 ze swą żoną (» Mühlbach Luise) odbył podróż przez Kraków w
Tatry, opisując to w t. I swej książki Völkerschau auf Reisen (Stuttgart
1840); wycieczka w Tatry jest...
|
|
| Mur (Nie okreslony) |
| |
Mur (ok. 800 m). P. Osiedle przy szosie z Poronina do Bukowiny
Tatrz., między Kośnymi Hamrami a Stasikówką, nad lw. (pd.) brzegiem Porońca,
zaraz powyżej ujścia do niego Cichowiańskiej Wody. Mieszkańcy tego osiedla
(gwarowo): murzanie ; przymiotnik:
murzański .Wybitne wzgórze zaraz na pd.-pd.-wsch.
od osiedla Mur to Nosal Murzański (928 i 947 m) lub po prostu Nosal, czasem...
|
|
| Murań (Nie okreslony) |
| |
Murań, czasem Wielki Murań ( 1890 m, dawniej błędnie 1827 m); Muráň;
Muran; Murány, Muran. S. Skalisty szczyt na zach. krańcu Tatr Biel., od
Nowego Wierchu oddzielony Nową Przełęczą. Wznosi się nad Międzyścienną Doliną,
Nową Doliną i dolną częścią Jaworowej Doliny, ponad Gałajdówką. Długa pn.-zach.
grań M. schodzi bezpośrednio nad Jaworzynę Spiską. Olbrzymi, pochyły upłaz
położony wysoko na pn.-zach. stokach M. to »...
|
|
| Murań, Mały (Nie okreslony) |
| |
Murań, Mały (1365, 1356 m) lub Wielki Koń; Malý Muráň, Velký kôň. S. Najwybitniejsze, rozłożyste, skaliste
wzniesienie w długiej pn.-zach. grani Murania w Tatrach Biel., na pn.-wsch. od
dolnego końca Gałajdówki w Jaworowej Dolinie.
|
|
| Murańska Jaskinia (Nie okreslony) |
| |
Murańska Jaskinia (1559 m); Muránská jaskyňa; Muranhöhle.
S.Znajduje się w pd. ścianie Murania, tuż nad piargami u jej podnóża.
Wejście (widoczne z Gałajdówki) ma 8 m szer. i ok.12 m wysokości. Przed 1955
znano tylko gł. korytarz o dług. 60 m, a w 1955 pol. speleolodzy odkryli ponad
100 m nowych korytarzy, wyprowadzających na poziom + 50 m.
M.J. w czasie niepogody była dawniej schronieniem dla juhasów i owiec; w
zimie chronią...
|
|
| Murańska Studnia (Nie okreslony) |
| |
Murańska Studnia (ok. 1640 m). S.Jaskinia w pn.-zach. części
Jagnięcej Zagrody na Muraniu, zaczynająca się ośmiometrową studnią o średnicy
ok.5 m. Odkrył ją Władysław Cywiński we wrześniu 1981.
|
|
| Murowanica (Nie okreslony) |
| |
Murowanica (ok. 935 m). P. Duży, piętrowy, murowany budynek przy
drodze do Kuźnic (aleja Przewodników Tatrzańskich 6), zaraz poniżej mostu, przez
który ul. Karłowicza łączy się z ową drogą.Budynek ten jest pamiątką po dawnym
górnictwie i hutnictwie tatrz., gdyż w ostatnim okresie ich istnienia (od lat
1840-tych) mieściła się tu administracja kuźnickiej walcowni, magazyn i
mieszkania pracowników. W latach międzywoj. była tu...
|
|
| Murowaniec (Schroniska) |
| |
Murowaniec (1500 m). P.
Popularna nazwa dużego, murowanego schroniska tur. PTTK na Gąsienicowej Hali.
Zbudowane w 1921-25 przez Oddział Warsz. PTT (przy wydatnej pomocy wojska) wg
projektu Zbigniewa Kalinowskiego. W 1950-51 dobudowano zach. skrzydło i
przerobiono wnętrze. M. spalił się częściowo 5 XII 1963; w 1964 został
odbudowany w nieco in. kształcie.
Lit. - Józef Nyka: "Murowańca" wiek męski. "Tat." 51, 1975, nr 2. -...
|
|
| Murowany Koszar (Nie okreslony) |
| |
Murowany Koszar (1874, 1870 m); Košiar; Koschar, Gemauerter Koschar;
Kosár. S. Zwornikowe wzniesienie w pn.-wsch. ramieniu Szerokiej
Jaworzyńskiej, zaraz na pd. od Suchej Przełęczy Jaworowej. Na pn.-wsch. stokach
M.K., ponad polaną Jaworzynką w Jaworowej Dolinie, znajduje się duże urwisko:
Murowana Skała; w niej i popod nią jest kilka jaskiń, m.in. Ciasna Jaskinia.
Nazwa M.K. pochodzi od jakiegoś koszaru (zapewne w znaczeniu szałasu)...
|
|
| Murzański (Nie okreslony) |
| |
Murzański. Nazwisko występujące na Podhalu już w 1672-1815 we wsiach
Poronin, Groń, Leśnica, Gronków, Białka Tatrz., Bańska, Chochołów, Zakopane i
in., a w latach 1617-1804 także (w dokumentach) w postaci Muroński, Murański
itp. Co najmniej część tych nazwisk pochodzi od osiedla Mur, przy szosie z
Poronina do Bukowiny Tatrz. W Tatrach znani byli juhasi i bacowie Murzańscy na
Hali za Mnichem i na Rusinowej Polanie; pochodzili ze wsi...
|
|
| Murzasichle (Nie okreslony) |
| |
Murzasichle (ok. 800-900 m). P.Wieś o rozrzuconych osiedlach
(Budzów Wierch, Chycakówka, Wyżaki, Za Sichłą), położona między Zakopanem a
Bukowiną Tatrz., między szosą z Jaszczurówki na Wierchporoniec, a szosą z
Poronina na Bukowinę Tatrz. Należy do gromady Poronin.
Nazwa Murzasichle (wymawia się: Mur-zasichle) powstała z połączenia nazw
dwóch osiedli: Mur (obecnie osiedle wsi Poronin) oraz Za Sichłę lub Za Sichłą.
Słowo...
|
|
| Muskat Jan (Nie okreslony) |
| |
Muskat Jan (28 I 1950 Warszawa). Taternik (od ok. 1975). W latach 1980.
wspinał się b. dużo w Tatrach w lecie i zimą. Przeszedł nowe drogi w masywie
Kazalnicy Mięguszowieckiej, na wsch. ścianie Ministranta (w 1987), pn. ścianie
Ratusza Mułowego, pn. ścianie Długiego Giewontu, w Raptawickim Murze, Organach,
Zawracie Kasprowym i in. W zimie przeszedł różne drogi na Kazalnicy
Mięguszowieckiej i Kazalnicy Miętusiej.
|
|
| muskowit (Nie okreslony) |
| |
muskowit czyli łyszczyk potasowy albo mika
potasowa. Uwodniony glinokrzemian potasu i glinu. Jest prawie bezbarwny, szary
lub żółtawy, przezroczysty, o tłustawym połysku, łupie się blaszkowato. Wchodzi
w skład granitów tatrz. i skał metamorficznych, np. gnejsu. Występuje np. w
Kasprowym Wierchu, w Goryczkowej Czubie, w Wołowcu, w Rohaczu Płaczliwym, na
Koszystej.
|
|
| muszlowy, wapień (Nie okreslony) |
| |
muszlowy, wapień. Utworzony przez nagromadzone i sprasowane muszle
różnych mięczaków i ramienionogów, żyjących niegdyś w morzu triasowym. W. m.
znajduje się np. na pd. zboczach Giewontu.
|
|
| mutony (Geologia) |
| |
mutony czyli baranie łby albo barańce, zwane też skałami bochenkowatymi lub
bochnami skalnymi. Ogładzone i porysowane przez ruch lodowca okrągławopodługowate garby i
wzgórki skalnego podłoża, występujące zawsze zbiorowo, np. w Dolinie Pięciu Stawów Polskich na zboczu od Wielkiego Stawu ku Szpiglasowej Przełęczy, w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich między stawami
i na progu ku Dolinie Małej Zimnej Wody, oraz w
wielu in....
|
|
| muzea (Nie okreslony) |
| |
muzea. Naokoło Tatr, bliżej lub dalej od ich podnóża, istnieje szereg
muzeów, które swymi zbiorami i działalnością są więcej lub mniej związane z tymi
górami. Są to m. różnego rodzaju: » m. biograficzne, » m. regionalne (te
najbardziej zajmują się Tatrami) i » m. specjalistyczne. Mniejsze jednostki typu
muzealnego to izby regionalne lub izby pamięci. Zob. też: biblioteki i zbiory
tatrzańskie.
|
|
| muzea biograficzne (Nie okreslony) |
| |
muzea biograficzne. Są poświęcone życiu jednej osoby i jej twórczości czy
in. działalności, także w Tatrach (jeżeli chodzi o tego rodzaju muzea ulokowane
na Podtatrzu).Na Podtatrzu Pol. są to: Muzeum Lenina w Poroninie (istniejące od
1947 do 1990), Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem (od 1950),
Muzeum Kornela Makuszyńskiego w Zakopanem (od 1966), Muzeum Karola
Szymanowskiego w "Atmie" w Zakopanem (od 1976), Izba Pamięci Andrzeja...
|
|
| muzea regionalne (Nie okreslony) |
| |
muzea regionalne. Są wielodziałowe, ale nie zawsze mają wszystkie działy:
przyrodniczy, historyczny, etnograficzny, artystyczny itd., z licznymi
poddziałami. Wszystkie podtatrzańskie m.r. zajmują się Tatrami i częścią
Podtatrza.
Dla Tatr najważniejsze w przeszłości były: Muzeum Orawskie w Orawskim Zamku
(założone w 1868, nadal istniejące), Muzeum Tatrzańskie w Wielkiej (1882-1946),
Muzeum Karpackie w Popradzie (1883-1946), Muzeum...
|
|
| muzea specjalistyczne (Nie okreslony) |
| |
muzea specjalistyczne. Na Podtatrzu Słow. są to: Muzeum Słowackiego Krasu
w Mikułaszu Lipt. (od 1928), Muzeum Etnograficzne Górnego Liptowa w Gródku Lipt.
(od 1960) oraz Muzeum Orawskiej Wsi koło Zuberca (od 1975).Istnieje ponadto
muzeum optyki fot. w Białej Spiskiej (Muzeum J.M. Petzvala), zaliczone do »
muzeów biograficznych, ponieważ swoją specjalnością nie wiąże się z
Tatrami.
|
|
| Muzeum Etnograficzne Górnego Liptowa w Gródku Lipt (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Etnograficzne Górnego Liptowa w Gródku Liptowskim; Národopisné
múzeum horného Liptova v Liptovskom Hrádku. S. W 1958 postanowiono
otworzyć je 1 I 1959, ale rozpoczęło działalność w 1960. Mieści się w starym
kasztelu z pocz. XVII w., koło ruin zamku z XIII w. Pierwsza sala wystawowa
została otwarta w zimie 1962-63, a wkrótce potem ekspozycja mieściła się już w
10 salach i długim korytarzu.Muzeum zajmuje się etnografią...
|
|
| Muzeum Hwiezdosława (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Hwiezdosława w Dolnym Kubinie; Literárne
múzeum Pavla Országha Hviezdoslava, potocznie Hviezdoslavovo múzeum. S.
Powstało w 1954 przez przeorganizowanie istniejącego od 1925 » Muzeum Orawskiego
w Dolnym Kubinie i przejęcie z jego zbiorów jedynie tego, co związane było z
osobą Hwiezdosława; pozostałe zbiory owego Muzeum Orawskiego przekazano do
muzeum w Orawskim Zamku. Otwarcie M.H. nastąpiło 13 XI 1954....
|
|
| Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem. Mieści się w willi
"Harenda" na osiedlu Harenda przy drodze do Poronina, nad lw. brzegiem
Zakopianki, na wysokiej skarpie.
Dom ten od 1923 należał do » Jana Kasprowicza, który tam mieszkał aż do swej
śmierci w 1926. Wdowa po poecie » Maria Kasprowiczowa w 1950 przekazała
Ministerstwu Kultury i Sztuki trzy frontowe pokoje ze zbiorami i pamiątkami na
Muzeum Kasprowicza. Kasprowiczowa pełniła...
|
|
| Muzeum Janka Král'a w Mikułaszu Liptowskim (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Janka Krála w Mikułaszu Liptowskim; Literárno-historické múzeum
Janka Krála. S.Założenie tego muzeum uchwaliła w 1955 Powiatowa Rada
Nar. w Mikułaszu Lipt., w 1960 przejęła je Miejska Rada Nar. w tymże mieście, a
otwarcie muzeum nastąpiło w 1961. Mieści się w zabytkowej kamienicy, w której
sąd skazał Janosika na śmierć.Muzeum ma za zadanie zobrazować i udokumentować
lit. tradycje Liptowa ze szczególnym uwzględnieniem...
|
|
| Muzeum Józefa M. Petzvala w Białej Spiskiej (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Józefa M. Petzvala w Białej Spiskiej; Múzeum Jozefa Maximiliána
Petzvala v Spišskej Belej, potocznie także Petzvalovo múzeum. Ă ĂS.Ä Ä
Muzeum historii fotografii i optyki fot., otwarte w 1964 w domu, w którym
urodził się » J.M. Petzval, wynalazca nowych soczewek fot. i in. Jest to oddział
Muzeum Techniki (Technické múzeum) w Koszycach. Niektóre eksponaty dotyczą też
Tatr.
Lit. - Július Dančo, Juraj Osvald:...
|
|
| Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem (Nie okreslony) |
| |
Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem w willi "Atma". P.w domu,
w którym ten kompozytor mieszkał w 1930-35.Ekspozycja muzealna na parterze willi
obrazuje życie i twórczość muzyczną Szymanowskiego, jego związki z Zakopanem i
Tatrami oraz ludźmi jego epoki: góralami, artystami, literatami itd.Muzeum
prowadzi też działalność popularyzującą twórczość Szymanowskiego, m.in. przez
urządzanie koncertów kameralnych jego utworów w samym...
|
|
