archiwa

archiwa . Na Podtatrzu istniało do niedawna wiele a. (miejskich, gminnych, powiatowych, kościelnych, szkolnych, rodzinnych itd.) z dokumentami dotyczącymi przeszłości Podtatrza i Tatr. Wskutek wojen i in. wypadków niektóre a. uległy zniszczeniu, a zbiory wielu innych przeniesiono do a. większych (zwł. na Słowacji).

Na Podtatrzu Pol. najważniejsze zbiory archiwalne znajdują się w a. (niegdyś miejskim i powiatowym, obecnie wojewódzkim) w Nowym Targu, w Muzeum Tatrz. w Zakopanem, w dyrekcji TPNu w Zakopanem, w zbiorach W.H. Paryskiego w Zakopanem i w Archiwum Pawlikowskich tamże. Ważne i liczne tatrz. i podtatrz. archiwalia znajdują się również poza Podhalem, zwł. w archiwach i nauk. bibliotekach Krakowa, w Zakładzie Nar. im. Ossolińskich we Wrocławiu, w a. w Kórniku (w tym ostatnim dokumenty z Kuźnic Zakopiańskich, tj. dawnych dóbr zakop.) oraz w centr. bibliotekach i a. w Warszawie. Ponadto a. w licznych muzeach i zakładach nauk. (hist., etnogr., językozn. i in.), zwł. w Krakowie, ale także w in. miastach, również a. niektórych stowarzyszeń, np. PTTK i PZA.

Dokumenty dotyczące Orawy i Tatr Oraw., poprzednio znajdujące się głównie w a. w Orawskim Zamku i w Dolnym Kubinie, w znacznej części przeniesiono do a. w Bytczy k. Żyliny (Štátny archív v Bytči). Archiwalia z pn. Orawy znajdują się też w Muzeum Tatrz. w Zakopanem.

Dużo dokumentów dotyczących Liptowa i Tatr Lipt. również skomasowano w Bytczy, m.in. z dawnego a. w Gródku (Hradku) Lipt., ale wiele znajduje się w a. w Mikułaszu Lipt. (Štátny archív v Liptovskom Mikuláši) i w Muzeum Lipt. w Rużomberku. A. w Preszowie (Štátny archív v Prešove) także posiada nieco archiwaliów lipt. (i spiskich).

Archiwalia dotyczące Spisza i Tatr Spiskich znajdują się gł. w a. powiatowych w Popradzie, Kiezmarku, Lewoczy i Nowej Wsi Spiskiej, trochę również w Muzeum TANAPu w Łomnicy Tatrz. Akta dawnego komitatu czyli żupy spiskiej (gł. od XVI w.) są w a. w Lewoczy. Tamże znajduje się nieco aktów do dziejów tzw. stolicy dziesięciu kopijników (najstarsze dokumenty są w Budapeszcie). Także w Lewoczy są archiwalia do dziejów polskiego starostwa spiskiego (prowincja trzynastu miast spiskich) bez aktów dotyczących Lubowli i Podolińca, które znajdują się w archiwach pol., m.in. w Krakowie.

Dotyczące Tatr i Podtatrza archiwalia można też znaleźć w dalej położonych a. słow., np. w Bratysławie, Koszycach, Marcinie i Bańskiej Szczawnicy (w tej ostatniej a. górn.: Ústredný banský archív pre Slovensko) oraz w podtatrz. muzeach i bibliotekach. B. dużo archiwaliów (m.in. kartograficznych) dotyczących Tatr i Podtatrza znajduje się również w a. i bibliotekach Budapesztu i Wiednia.

---