Daxner Štefan Marko (26 XII 1822 Tisovec - 11 IV 1892
tamże).
Słow. prawnik (adwokat), publicysta, literat, polityk, jeden z czołowych
ideologów i bojowników o równouprawnienie nar. i społeczne Słowaków w monarchii
węg., w 1848 skazany przez sąd węg. na karę śmierci, zamienioną na więzienie, z
którego uwolniły go wojska cesarskie (austr.). W 1863 był jednym z założycieli
Macierzy Słowackiej (Matica slovenská).
W dniach 2-3 IX 1861 przewodził "wycieczce narodowej"
Słowaków na Krywań . Większość uczestników
doszła z Wychodnej tylko na Krywańską Polanę , ale 32 osoby (w tym 6
kobiet) przez Gronik
weszły na sam wierzchołek Krywania, skąd zrzucano
w przepaść resztki pomnika postawionego przez Węgrów w 1841 na pamiątkę wejścia
na ten szczyt króla saskiego Fryderyka Augusta II w 1840.
D. spisywał słow. pieśni i opowiadania lud., a sam m.in. napisał na tle
tatrzańskim poemat Co kdo činí, sobě činí, Pověst slovenská z Tater
("Tatranka" 1841) oraz osnuty na opowiadaniu ludowym poemat Poklad
Jánošíkov ("Orol Tatránski"
1845, nr 6 i "Slovenská Čitanka" 1864). Ważną pozycję w prozie » szturowców
zajmuje opowiadanie D.: Statoční valach, Obraz
z valaskjeho života ("Nitra" 1846 i przedruki), gdyż była to jedyna ówczesna
próba wcielenia opowiadania lud. w prozę literacką. Wśród obfitej twórczości
politycznej D. jest anonimowo wydana broszura Hlas zo Slovenska (Pešt 1861), z nielicznymi
ale ciekawymi nawiązaniami do Tatr
.
D. został uczczony na Słowacji pomnikiem (w Bratysławie)
i tablicami pamiątkowymi, a w słow. nazewnictwie tatrz. nadano Krywańskiej Przełączce
(w pd.
grani Krywania) nazwę słow. Daxnerovo sedlo.
