antologie

antologie . Nie istnieje żadna obszerniejsza oraz tematycznie i chronologicznie szersza a. literatury tatrz., jest jednak kilka książek, które wspólnie wzięte spełniają rolę takiej a. w dość znacznym zakresie. Przede wszystkim jest to 4-tomowy cykl Ferdynanda Hoesicka Tatry i Zakopane; Przeszłość i teraźniejszość (1920-31) oraz jednotomowy wybór z tego cyklu pt. Legendowe postacie zakopiańskie (Wa. 1959).

Zamiarem Hoesicka było opracowanie dziejów poznania Tatr i Zakopanego (i roli jaką odegrały), a nie antologii ich piśmiennictwa, jednakże dzieło to w pewnym stopniu ma charakter takiej a., choć poszczególne pozycje są nieraz podawane b. fragmentarycznie, a ponadto Hoesick uwzględnia tylko literaturę pol., z wyjątkiem kilku starszych pozycji. Ten cykl Hoesicka jest wciąż b. cenny jako a. trudno dostępnej literatury tatrz., mimo że obfite komentarze i obszerne wstawki samego Hoesicka są czasem błędne i nie zawsze odpowiadają dzisiejszemu stanowi wiedzy o poruszanych sprawach.

Sporym uzupełnieniem a. Hoesicka jest wydana po słowacku a. starszej i nowszej tatrz. literatury różnojęzycznej (bez polskiej), opracowana przez Jozefa Brandobura: Do Tatier s fantáziou, s botanickou kapsou, s lanom a s čakanom (Br. 1962).

Za uzupełnienie a. Hoesicka można również uważać obfite fragmenty różnojęzycznej starszej literatury tatrz. (w tłum. pol.), które są zawarte w książce Józefa Szaflarskiego Poznanie Tatr (Wa. 1972), choć jako całość książka ta nie jest antologią.

Nową a., ale jedynie pol. literatury tatrz. od Staszica po I wojnę świat. jest książka Romana Hennela Tatrami urzeczeni. Dawna turystyka w słowie i obrazie (Wa. 1979). Uzupełnieniem powyższych a. tym razem z nowszej pol. literatury i to tylko taternickiej, jest typowa a. Jacka Kolbuszewskiego: Czarny Szczyt. Proza taternicka lat 1904-1939 (Kr. 1976), a także obszerna a. polskiej literatury humor. i satyr. o Tatrach i Zakopanem Romana Hennela: Kpiarze pod Giewontem (Wa. 1987). Sporo pozycji tatrz. z XIX w. zawiera a. Andrzeja Zielińskiego: Romantyczne wędrówki po Galicji (Wr. 1987). Warto też wspomnieć, bo dotyczy to taterników, że a. literatury o pol. wyprawach alpin. w in. góry wydał Justyn Wojsznis pt. Polacy na szczytach świata (Wa. 1964).

Pol. poezja tatrz. została przedstawiona w dwóch obszernych a.: przez Józefa Kantora w książce Tatry w poezyi polskiej (Jarosław 1909) oraz przez Michała Jagiełłę w książce wydanej wsp. z Jackiem Woźniakowskim: Tatry w poezji i sztuce polskiej (Kr. 1975). Antologią wierszy pol. o różnych górach świata jest książka Jacka Kolbuszewskiego Strofy o górach (Wa. 1981). Jest też znacznie skromniejsza a. poezji górskiej (o Tatrach i Beskidach), opracowana przez Ludmiłę Kowalczyk i wydana przez Studenckie Koło Przewodników Tur. w Krakowie pt. Wiersze o górach (Kr. 1966). Również istnieją ograniczone chronologicznie lub tematycznie a. wierszy tatrz., jak opracowana przez Stanisława Jaworskiego pt. Odpowiem ci przestrzenią. Poeci awangardy o Tatrach (Kr. 1976) oraz zebrane przez Jacka Kolbuszewskiego 32 wiersze o Morskim Oku (Kr. 1978).

Antologią literatury lud., dotyczącej zarówno Podtatrza jak i Tatr, są Wojciecha Brzegi Materyały do poznania górali tatrzańskich ("Lud" 1910-11); następnie antologie: Stanisława Pigonia Poezja Młodego Podhala (Kr. 1937), trzykrotnie wydane przez Włodzimierza Wnuka Gawędy Skalnego Podhala (Wa. 1960, Kr. 1969, 1975) oraz trzy książki Andrzeja Jazowskiego: Powieści ludu orawskiego (Kr. 1960), Opowieści ludu spiskiego (Wa. 1967) i Z legendą w góry (Kr. 1983). Antologią o szerszym zasięgu, ale z uwzględnieniem Podtatrza jest Karola Ludwika Konińskiego Pisarze ludowi (Lw. 1938, I-II) oraz S. Pigonia Wybór pisarzy ludowych (Wr. 1947-48, I-II).

Antologię bajek i podań spiskoniem. (ludowych i częściowo chyba pseudoludowych) wydał Alfred Grosz pt. Sagen aus der Hohen Tatra (München 1973), a zbiory słow. opowiadań lud. z Orawy wydał parę razy Anton Habovštiak, np. Oravské povesti (Br. 1978).

Wreszcie dość obszerną antologią polskiej prozy i poezji (także ludowej) o tematyce tatrz. i podh. jest książka Jacka Kolbuszewskiego Tatry i górale w literaturze polskiej (Wr. 1992).

---