E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Zejszner Ludwik

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Zejszner Ludwik, także Zeuschner itp. (1805 Warszawa - 3 I 1871 Kraków). Wybitny pol. geolog i paleontolog (studia 1822-28 na uniw. w Warszawie, Berlinie i Getyndze), prof. UJ (1829-33 i 1848-57), prof. mineralogii Akademii Medyko-Chir. w Warszawie (1857-58), jeden z czołowych badaczy Tatr i w ogóle Karpat, pionier ochrony przyrody tatrz.

Autor blisko 300 rozpraw nauk. i artykułów drukowanych w wydawnictwach pol., niem., austr., franc., ros., czes. i węg., w tym kilkadziesiąt o tematyce tatrz., gł. z dziedziny geologii, ale również geografii, etnografii itp.; niektóre jego prace były drukowane w dwóch lub trzech językach. W Tatrach był po raz pierwszy w 1829 (z G.G. Puschem) zwiedzając wtedy ich pn. i pd. stronę (także Pieniny) i ogłaszając potem m.in. pracę Über das Tatra-Gebirge ("Leonhards und Bronns Jahrb. für Mineralogie, Geognosie und Petrefaktenkunde" 1830). W nast. latach, aż do 1870, odbył liczne podróże badawcze w Tatry i na Podtatrze, ponadto po in. okolicach Polski i Słowacji, w Alpy itd.

Z jego rozpraw geol. wiele dotyczy Tatr, m.in. Rzut oka na budowę geologiczną Tatrów i wzniesień od nich równoodległych ("Bibl. Warsz." 1842; to samo ogłosił w 1847 po niem. w Petersburgu, a w 1856-58 w czes. czasopiśmie "živa"), Nowe lub niedokładnie opisane gatunki skamieniałości Tatrowych (Wa. 1846), Opis skał plutonicznych i przeobrażonych wraz z pokładami metalicznemi w Tatrach i pasmach przyległych ("Rocz. Tow. Nauk. Krak." 5, 1851), Monograficzny opis wapienia liasowego w Tatrach i przyległych pasmach karpackich (tamże 6, 1852; także po niem. w 1856 w Wiedniu). Opublikował też mapę geol. Carte géologique de la chaine de Tatra et des soulevements paralleles (Berlin 1844), która przez wiele lat była najlepszą w tym rodzaju.

Jako pierwszy odkrył w Tatrach ślady ich dawnego zlodowacenia; pierwszą pracą na ten temat w literaturze tatrz. jest jego rozprawa o morenie w Dolinie Bystrej przy Kuźnicach pt. Über eine alte Längenmoräne im Thale des Biały Dunajec bei dem Hochofen in Zakopane in der Tatra ("Sitz.-Ber. Akad. Wiss. Wien" 1856), ale już w 1843 zanotował pierwszą uwagę o takich śladach w Dolinie Suchej Wody, a w 1849 (w pracy Podhale...) po raz pierwszy opublikował taką wiadomość.

Równocześnie z badaniami geol. prowadził też od 1838 w Tatrach i okolicy pomiary wysokości i poczynając od 1839 ogłosił na ten temat kilka prac po niem. i po pol., np.: Pomiary barometryczne Tatrów wykonane w roku 1838 ("Rocz. Wydz. Lek. Krak." 2, 1839), Pomiary barometryczne Bieskidów, Tatrów i wzniesień od nich równoodległych ("Bibl. Warsz." 1844).

Mierzył również ciepłotę źródeł i z tej dziedziny ogłosił m.in. rozprawę O temperaturze źródeł tatrowych i pasm przyległych (tamże 1844).

W pracach Z. znajduje się ponadto dużo rozmaitych wiadomości o klimacie, hydrografii i w ogóle fizjografii Tatr i Podtatrza, a także o ludności tego regionu i jej życiu. Najbardziej wszechstronne opisy tych okolic ogłosił w kilku rozprawach, które po dziś są cennym źródłem wiadomości o Tatrach i Podtatrzu: Podhale i północna pochyłość Tatrów czyli Tatry polskie ("Bibl. Warsz." 1849, 1851, 1852), Orawa (tamże 1853), Spiż (tamże 1854), Spiż słowacki (tamże 1855), Liptów ("Przyroda i Przemysł" nry 25-27, 1856).

Prace te zawierają m.in. dużo interesujących danych etnogr., a czysto etnogr. charakter ma jego rozprawa Rzut oka na Podhalan ("Bibl. Warsz." 1844), przedrukowana następnie w jego książce Pieśni ludu Podhalan czyli górali tatrowych polskich (Wa. 1845), w której ponadto opublikował największy do tego czasu zbiór tekstów pieśni góralskich. Pisał też O nazwie Tatrów ("Tyg. Lit." 4, 1841, nr 24).

Z. nie tylko piórem, ale również i słownie przy każdej okazji (zwł. w Krakowie i Warszawie) zachęcał rodaków do odwiedzania Tatr i on pierwszy zwrócił uwagę na możliwość przyszłego rozwoju Zakopanego. Przyczynił się niewątpliwie do wzmożenia odwiedzin Zakopanego i Tatr przez społeczeństwo pol. już w latach 1840. i następnych. Lektura prac Z. zachęciła m.in. Tytusa Chałubińskiego do jego pierwszej wycieczki w Tatry. Z. był też pierwszym, który wielokrotnie występował w obronie już wtedy zagrożonej przyrody tatrz. Z pobudek czysto ideowych pisał w latach 1839-51 o nadmiernym wyrębie lasów tatrz., o wyniszczaniu limb, kozic i świstaków, i głosił potrzebę ich ochrony. Ostrzeżenia i apele Z. nie skłoniły ówczesnych władz do ochrony przyrody Tatr, obudziły jednak w pol. społeczeństwie świadomość zagrożenia tej przyrody.

Zachowało się wiele rękopisów Z. z lat 1824-70; oprawione w 11 tomów pt. Notaty znajdują się w zbiorach Katedry Geologii UJ, a zawierają notatki z podróży i badań terenowych, m.in. w Tatrach. Opublikowano z tych Notat fragment z t. 1 z r. 1824 pt. Pamiętniki moje ("Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol." C4, 1961, nie dotyczy to Tatr) i in. fragment z tegoż tomu pt. Pierwsza ekskursja w Tatry, w 1829 roku ("Rocz. Podh." 3, 1985).

W uznaniu wybitnych i pionierskich zasług Z. we wszechstronnym badaniu Tatr i Podtatrza, TT w 1876 swe pierwsze schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich nazwało Schroniskiem im. Ludwika Zejsznera.

Lit. - Aleksander Kremer: Ludwik Zejszner. "Spraw. Komis. Fizjogr." 5, 1871. - Aniela Chałubińska: Ludwik Zejszner jako geograf. "Kosmos" 53, 1928, nr 2-3. - Stanisław Czarniecki: Ludwik Zejszner (1805-1871). "Wszechświat" 1958, nr 4. - Tenże: "Notaty" Ludwika Zejsznera i ich znaczenie dla badań nad historią geologii w Polsce. "Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol." C4, 1961. - Juliusz Zborowski: Itineraria Ludwika Zejsznera w Tatrach i na Podtatrzu. "Prace Muzeum Ziemi" 8, 1966. - Józef Szaflarski: Poznanie Tatr. Wa. 1972, rozdz. 25: Najwybitniejszy polski geolog XIX w. jako wszechstronny badacz Tatr. - "SBP" 1987 (Stanisław Brzozowski).





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024