Szaflary

Szaflary (ok. 650 m). P. Wieś podh. nad rz. Białym Dunajcem, nieco na wsch. od nowej szosy Kraków-Zakopane i od linii kolejowej (od Nowego Targu 5,6 km, od Zakopanego 15,7 km). Mieszk. 2800. Duża mleczarnia spółdzielcza, do niedawna fabryka nart, kamieniołom, niegdyś Uniw. Ludowy, a jeszcze dawniej dwór Uznańskich.

Jedna ze starszych wsi i parafii na Podhalu. Wieś powstała u stóp zamku zbudowanego prawdopodobnie między 1238 a 1251 na Szaflarskiej Skałce (nad kamieniołomem i dworcem kolejowym). Zamek początkowo był zapewne drewniano-ziemny, a w latach 1320. przebudowano go na murowany. Z zamku (zburzonego w 1380) pozostały niewielkie resztki ruin.

Sekcję szaflarską austr. dóbr kameralnych, obejmującą dawne dobra król. w Sz. i in. gminach podh. oraz środkową część Tatr Pol., w 1818 kupił » Tomasz Uznański (» Szaflary, Państwo); zbudował dwór w Sz. u podnóża Szaflarskiej Skałki.

Hodowla owiec była od dawna rozwinięta w Sz. i wieś ta (zrazu jej sołtysi) miała pastwiska i polany na Podhalu (m.in. w Poroninie) i w Tatrach; najstarsze wiadomości dotyczące tatrz. pastwisk S. są następujące: "salasse sub monte Giewont" (1605), "hala Giewont, Strążyska" (1669), "hale Giewont Strążyskami zwane" (1676). W 1787 Sz. miały Kalacką Halę i polanę Kalatówka (sołtysią). W XIX i XX w. oprócz hali Strążyska-Białego-Kalatówki mieszkańcy Sz. mieli udziały na kilku in. halach Tatr Polskich.

Zamek na Szaflarskiej Skałce (dawniej Pusta Skała i łac. Rubrus Lapis) nazywano początkowo castrum Dunajec (wtedy był to jedyny zamek w całej Nowotarskiej Kotlinie); później tak samo nazywano Niedzicki Zamek.Wieś Szaflary nazywała się w starych dokumentach Saphlar (1338), Sewfler (1350), Schefflary (1470), Szaflari (1581), Szyfflary (1680) i wreszcie Szaflary (1772). Nazwa jest niewątpliwie pochodzenia niem., ale tłumaczona rozmaicie. Jedni wywodzą ją z Schaffläre = owczarze, inni z Schäffler = bednarz. Pieczęć gromady Szaflary z przełomu XVIII i XIX w. ma w owalu rysunek cebrzyka (po niem. Schaff), ale to sprawy nie rozstrzyga, gdyż pieczęć mogła być skomponowana na podstawie błędnej etymologii nazwy wsi.

Zob. też Uznańscy.

Lit. - Juliusz Zborowski: Z góralskich nazw miejscowych i osobowych. "Język Pol." 18, 1933, nr 3. - Marian Gotkiewicz: Na Pustej Skale w Szaflarach. "Wierchy" 30, 1961. - Saba J. Dobrzański: Ku początkom zamków w Karpatach Polskich. "Acta Archeol. Carp." 11, 1969, nr 1. - Praca zbior.: Szaflary, wieś podhalańska. Nowy Targ 1993 (red. Mieczysław Adamczyk).

---