Soczyński Karol Teodor

Soczyński Karol Teodor (1781 Kraków - 12 III 1862 tamże). Lekarz (Uniw. Krak., dr med. 1808), prof. Uniw. Krak. 1815-33, senator Wolnego Miasta Krakowa. Zajmował się też historią sztuki.

Badał źródła mineralne w Karpatach i na Podkarpaciu, m.in. na Spiszu, także w Smokowcu i Szczawnicy ok. 1825. Zwiedzał Tatry i Podtatrze w 1823 i 1825. Już w 1823 był przy Morskim Oku i Pięciu Stawach Pol., w Zakopanem i Kościeliskiej Dolinie, a 24 VIII 1823 (1825?) dokonał wejścia na Łomnicę, uważaną wówczas za najwyższy szczyt w Tatrach. Ambroży Grabowski opisując swą wycieczkę z lipca 1824 do Morskiego Oka, cytuje wskazówki tur. udzielone mu przez K.S., tj. Karola Soczyńskiego, z którym zresztą miał różnorodne kontakty.

Rzeczy dotyczących Tatr i Podtatrza opublikował S. niewiele. Pod pseud. Krakowianin pisał o tatrz. badaniach geognostycznych i Stanisławie Staszicu ("Goniec Krak." 1828, nr 24), pod tymże pseud. ogłosił recenzje o pracach F. Herbicha o źródłach leczniczych w Szczawnicy ("Pam. Farmac. Krak." 1, 1834, nr 1) i o pracy Aleksandra Zawadzkiego Enumeratio plantarum Galiciae et Bucovinae (tamże 2, 1835), pisząc w tej ostatniej recenzji o Tatrach. Pod własnym nazwiskiem ukazał się wyjątek z jego dziennika podróży z 1825: Zamek lubowelski i napisy jego ("Kolumb" rocz. 2, 1829, t. 5, nr 27 oraz przedruk w: "Rozmaitości Warsz." 1829, nr 7).

Wśród gotowych do druku rękopisów S., które spłonęły w czasie wielkiego pożaru Krakowa w 1850, były też Karpaty w r. 1825 ze wstępem na Wielki Krępak tj. Łomnicę z odwiedzeniem Morskiego oka, Rybiego jeziora, i Czarnego stawu, Kościelisk itd. Zapewne z tego rękopisu pochodził wspom. fragment o Lubowelskim Zamku, opublikowany w 1829.

Drugi zaginiony rękopis S., z opisem m.in. źródeł smokowieckich i in. spiskich, to Manuscripta, ubi de Aquis et Thermis Carpathicis in Drużbaki, Kamionka, Łączkowa, Lubowla, Toporce, Szczawnik, Powroźnik, Słotwina, Tylicz, Muszyna, Kwaśnik, Krynica, Bardyów, Sławków, Szczawnica, Smierdzącka, et insuper De Thermis in Pisczany, Trenczyn, Łucki, Slacz, Wichnia etc. tractatur. Wymieniony Sławków to Wielki Sławków, na którego terenie znajdował się wówczas Smokowiec i jego źródła, a Łucki to Łączki (Lúčky) na Liptowie.

Z rękopisu tego korzystał » Franciszek B. Bulikowski, gdy pisał swą rozprawę dokt. o źródłach leczniczych (1834). Ponadto w jednym z dwóch egzemplarzy owej rozprawy Bulikowskiego, jakie znajdują się w zakop. Muzeum Tatrz., są uwagi i uzupełnienia (m.in. o źródłach na Spiszu) wpisane własnoręcznie przez S. na marginesach i dolepionych kartkach.Trzeba więc zaliczyć Soczyńskiego do pionierów balneologii karp. oraz pol. turystyki tatrz. i taternictwa (II pol. wejście na Łomnicę).

Lit. - Jan Dürr: Początki taternictwa. "Wierchy" 3, 1925. - Juliusz Zborowski: 1863 czy 1866? Przyczynek do pobytu Józefa Ignacego Kraszewskiego w Zakopanem. "Wierchy" 11, 1933 (przypis na s. 54). - "Arch. Hist. Med." 22, 1959, nr 2 (M. Skulimowski).

---