Rzączyński Gabriel

Rzączyński Gabriel (6 VII 1664 na Podlasiu - 12 XI 1737 Gdańsk). Jezuita, przyrodnik i poeta. Studiował w Krakowie, Lublinie i Kaliszu. Jako profesor syntaksy, retoryki, filozofii i teologii wykładał we Lwowie, Toruniu, Poznaniu, Lublinie, Łucku, Sandomierzu, Gdańsku i Ostrogu.Jest on autorem m.in. dwóch dużych dzieł przyr.: Historia Naturalis Curiosa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae, Annexarumque Provinciarum... (Sandomiriae 1721) oraz - jako ciąg dalszy poprzedniej - Auctarium Historiae Naturalis Curiosae Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae, Anexarumque Provinciarum (Gedani 1736). Te dwa dzieła są pracowitą kompilacją wszelkich wiadomości przyr., często nie sprawdzonych i powtarzanych zbyt łatwowiernie. Książki te dają jednak ciekawy i cenny obraz ówczesnego stanu wiedzy o przyrodzie ziem polskich.Są tam również wiadomości o Tatrach i Podtatrzu: o drogich kamieniach i kruszcach, o źródłach mineralnych (zwł. na Spiszu), o rzekach i jeziorach (Morskie Oko), o piętrach roślinności i ziołach, o limbie i kosodrzewinie, o olejku limbowym i balsamie karpackim, o kozicy i świstaku, o jaskiniach i smokach itd. Pol. przekład niektórych tatrz. fragmentów z wymienionych dzieł ogłosił Z. Fedorowicz w swej pracy (zob. niżej).Lit. - Aleksander Maciesza: G. Rzączyński S.J. Pierwszy fizjograf polski. Sandomierz 1921. - Danuta Turkowska: Gabriel Rzączyński i jego opis bogactw mineralnych Polski. "Wiad. Muzeum Ziemi" 6, 1952, nr 1. - Zygmunt Fedorowicz: Fauna Polski w dziełach o. Gabriela Rzączyńskiego... Wr. 1966 ("Memorabilia Zoologica" t. 16). - Jan Zabłocki: Botanika w dziełach Gabriela Rzączyńskiego ("Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol." 1973, ser. B, nr 24). - "SBP" 1987 (Stanisław Feliksiak). - "PSB" 33, 1991-92 (Ludwik Grzebień).

---