Rehman Antoni

Rehman Antoni, także Rehmann (13 V 1840 Kraków - 12 I 1917 Lwów). Botanik (Uniw. Krak. 1860-63, dr 1865), geograf (uniw. w Bonn i Wiedniu 1881-82), geomorfolog, podróżnik, prof. Uniw. Lwow. 1882-1910.

Od 1865 odbywał liczne podróże nauk. po całych Karpatach i do Rosji, w 1873 zwiedził Kaukaz (dochodząc na stokach Kazbeku do wysokości ok. 3500 m), w 1874 Krym, a w 1875-77 i 1879-80 Afrykę Pd. (m.in. Smocze Góry), publikując w związku z tym szereg prac bot., geogr. i etnogr. oraz obszerne opisy podróżnicze, m.in. Kilka kartek z Kaukazu ("Pam. TT" 1879). R. od 1865 był członkiem Komisji Fizjogr., a od 1872 członkiem AU.

Ma on wielkie zasługi w nauk. poznaniu Karpat, zwł. Tatr, w których prowadził badania od ok. 1860 (jeszcze jako student). Początkowo zajmował się głównie botaniką (florystyką i geobotaniką).

Już w swej pierwszej pracy, Die Gefäss-Kryptogamen von Westgalizien ("Verh. Zool.-Bot. Ges." 1862), pisze m.in. o Tatrach, a szerzej uwzględnia ich roślinność w pracy: O mchach i wątrobowcach Galicyi zachodniej i stosunku ich do ogółu roślinności ("Rocz. Tow. Nauk. Krak." 1864). W pracy tej wyodrębnił piętra wysokościowe roślinności w Tatrach, nazywając piętra te krainami (co utrzymało się jeszcze do niedawna); podział ten b. mało różni się od dzisiejszego.

Z licznych dalszych prac bot. R. jedną z najważniejszych dla Tatr jest Systematyczny przegląd porostów, znalezionych dotąd w Galicyi zachodniej ("Spraw. Komis. Fizjogr." 1879), gdyż jest to jedna z najwcześniejszych prac bot. o Tatrach Bielskich.W nast. latach R. zajął się bardziej geografią, zwł. geografią fiz. i geomorfologią. W Tatrach badał m.in. ślady ich dawnego zlodowacenia i ogłosił cenną pracę z zakresu glacjologii tatrz.: Eine Moränenlandschaft in der Hohen Tatra und andere Gletscherspuren dieses Gebirges ("Mitt. Geogr. Ges. Wien" 1893). Napisał artykuł Zanikłe jeziora Tatr i bifurkacja rzeki Młynicy ("Wszechświat" 1892) i opracował obszerne hasło Tatry do "Słownika Geogr." (t. 12, 1892).

Jest on też autorem dzieła Ziemie dawnej Polski i sąsiednich krajów sławiańskich opisane pod względem fizyczno-geograficznym (t. 1: Lw. 1895, t. 2: Lw. 1904), które przez długi czas było jedynym tego rodzaju opracowaniem wszystkich ziem polskich. Tom 1 tego dzieła, Karpaty opisane pod względem fizyczno-geograficznym (Lw. 1895), zawiera obszerny opis fizjogr. Tatr, wydany też osobno pt. Tatry pod względem fizyczno-geograficznym (Lw. 1895). Za te i in. prace dotyczące Tatr i Karpat został R. w 1897 mianowany członkiem hon. Tow. Tatrz.

Podobnie jak jego pierwsze prace nauk. z 1862 i 1864, również i ostatnie publikacje R. z 1912 są częściowo związane z Tatrami; są to Roślinna szata ziem polskich (w dziele zbior. "Encyklopedia polska", t. 1, Kr. 1912) i Opis fizyczno-geograficzny ziem polskich (tamże).

Obfite zbiory nauk. (bot. i inne), przywiezione przez R. z jego podróży, wzbogaciły liczne instytucje nauk. w Polsce i za granicą: w Europie, USA i Afryce Pd., a opracowali je naukowcy pol. i zagr., którzy upamiętnili też Rehmana w łac. nazwach wielu roślin.

Lit. - "Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol." 1972 (Wacław Olszewicz, z bibliogr.). - "SBP" 1987 (Alina Skirgiełło). - "PSB" 31, 1988 (Zdzisław Kosiek). - "Wiad. Bot." 34, 1990, nr 3 (Zbigniew Mirek i Alicja Zemanek).

---