Rafacz Józef (30 I 1890 Czarny Dunajec - 3 (nie 5) VIII 1944 Warszawa).
Historyk prawa pol. (UJ 1912, dr 1913), prof. UW od 1922, w czasie okupacji
niem. w 1940-44 prof. i od 1941 dziekan Wydz. Prawa tajnego UW i tajnego Uniw.
Ziem Zachodnich. Był z pochodzenia góralem podhalańskim.
Z jego studiów nad historią prawa pol. tylko niektóre prace, i to marginalnie
lub przyczynkowo, dotyczą Podhala, np. wydana pośmiertnie: Sąd referendarski
koronny. Z dziejów obrony prawnej chłopów w dawnej Polsce (Poz. 1948).
Natomiast inne jego prace, głównie z zakresu dawnego ustroju wsi pol. i
położenia ludności wiejskiej, w znacznej części związane są z Podhalem (i
częściowo Tatrami), a także z Pieninami. Swoje pierwsze prace tego rodzaju
ogłaszał R. w "Gazecie Podhalańskiej": Starosta Baranowski a Krościenko
("Gaz. Podh." 1913, nry 25-30), Ks. Jerzy Cezary, proboszcz
czarno-dunajecki (tamże 1913, nry 36-40), Rządy Sienieńskiego w
starostwie czorsztyńskiem (tamże 1913, nr 51 i 52; 1914, nr 1).Jego nast.
prace, wszystkie hist., czasem poruszały też zagadnienia z zakresu etnografii:
Starosta Baranowski a sołtysi i wybrańcy czorsztyńscy ("Pam. TT" 35,
1914), Z dziejów Kościoła na Podhalu ("Przew. Nauk. i Lit." 1917), Z
dziejów starostwa czorsztyńskiego (tamże 1918, nr 4), Z dziejów zbójców
podtatrzańskich ("Lud" 20, 1914-18, nr 3-4), Podejrzenie o czary w
Krościenku (tamże, dotyczy też Czorsztyna), Dzierżawa
szaflarsko-nowotarska Marka Ratułda w w. XV ("Rocz. Podh." 1, 1914-21). W
okresie sporu o pd. granice Polski ukazał się artykuł R.: Polskość Orawy
("Echo Tatrz." 1919, nr 3).
Podhala dotyczy też jego obszerna praca Ustrój wsi samorządnej
małopolskiej w XVIII wieku (Lu. 1922). Podkreślić należy, że R. jest autorem
jedynej dotychczas szczegółowej historii Podhala: Dzieje i ustrój Podhala
Nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej (Wa. 1935).
Kilka przygotowanych do druku prac R. uległo zniszczeniu w czasie Powstania
Warsz., kiedy żołnierze niem. wypędzili go (wieloletniego inwalidę) z domu i
wraz z in. Polakami rozstrzelali.Opublikowane prace R. posiadają trwałą wartość,
gdyż opierają się w znacznej mierze na materiałach archiwalnych, częściowo już
zaginionych.
Lit. - "Zeszyty Nauk. UJ: Prace Prawnicze" nr 86, 1980 (Stanisław Grodziski i
Jerzy Malec). - "BUP" I 3, 1985. - "PSB" 30, 1987 (Stanisław
Konarski).
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
