Przyboś Julian (5 III 1901 Gwoźnica Dolna k. Strzyżowa nad Wisłokiem - 6
X 1970 Warszawa, poch. w Gwoźnicy), pochodził z rodziny chłopskiej. Poeta,
publicysta, eseista, krytyk literacki. Studia na UJ 1926, nauczyciel szkół
średnich 1923-37, poseł do Krajowej Rady Nar. 1944-47, poseł PRL w Szwajcarii
1947-51.
W jego poezji jest sporo wierszy górskich, głównie ze Szwajcarii, a także
trochę o tematyce tatrz., m.in. najbardziej może znany i zarazem jeden z
najlepszych jego wierszy Z Tatr ("Kamena" 1938 i w zbiorze wierszy P.:
Równanie serca, Wa.1938), nieraz przedrukowywany. Również tatrzańskie są
np. wiersze: Rzut pionowy (w zbiorze o tejże nazwie, Wa.1952), Słowo o
Jeziorze Szczyrbskim i Ho jak wysoko (oba w
zbiorze Najmniej słów, Kr.1955). Wszystkie te wiersze powtórzono w jego
książce Poezje zebrane (Wa.1959).
W artykule Chamuły poezji ("Zwrotnica" 1926, nr 1) wystąpił z
gwałtowną krytyką wierszy Jana Kasprowicza i in. poetów. Swój stosunek do
przyrody (także górskiej) przedstawił w eseju Człowiek nad przyrodą
("Zwrotnica" 1926, nr 9). Opracował antologię polskiej pieśni lud.
Jabłoneczka (Wa.1953, wyd. 2 w 1957), zawierającą m.in. tatrzańskie
pieśni pasterskie oraz o Janosiku i in. zbójnikach.
Wspomniany wiersz Z Tatr poświęcił poeta
"pamięci taterniczki, która zginęła na Zamarłej Turni", tj. pamięci Marzeny
Skotnicówny. W 1927-29 uczyła się ona w gimnazjum w Cieszynie, gdzie jednym z
jej nauczycieli był P., który się w niej zakochał, ale wbrew temu, co się nieraz
pisze, nie byli zaręczeni. Po jej śmierci (6 X 1929 na pd. ścianie Zamarłej
Turni) reminiscencje jej osoby pojawiają się nieraz w twórczości P.: w wierszu
Wieczór (w zbiorze Z ponad, Cieszyn 1930), w cyklu wierszy
Tobie (w zbiorze W głąb las, Cieszyn 1932), w owym wierszu Z
Tatr (1938) i w wierszu Noc, ogłoszonym w książce P. Zapiski bez
daty (Wa.1970), a także w jego listach (Listy Juliana Przybosia do
rodziny 1921-1931, Kr.1974). Ta tragicznie zakończona miłość tłumaczy pewne
motywy w poezji P.
Lit. - Jan A. Szczepański: Góry w poezji Juliana Przybosia "Wierchy"
32, 1963. - Krystyna Heska-Kwaśniewicz: Śląskie lata i wiersze Juliana
Przybosia. "Prace Naukowe Uniw. Śląskiego" 1977, nr 162. - Jerzy Skotnica:
Wspomnienie o Julianie Przybosiu, nauczycielu. "Życie Lit." 1985, nr 44.
- "PSB" 29, 1986 (Tadeusz Kłak).
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
