Pietrusiński Ludwik

Pietrusiński Ludwik (21 III 1803 Lwów - 8 V 1865 Warszawa, poch. na cment. ewang.-reform.). Prawnik (uniw. wiedeński, dr 1828), dziennikarz (od 1831 w Warszawie), publicysta, literat, radca stanu, w 1861 czł. Warsz. Departamentów Senatu Rządzącego, działacz społ., podróżnik. W 1830-31 walczył w Powstaniu Listopadowym.

P. jest jednym z pionierów turystyki w Beskidach i Tatrach, podejmował tam wycieczki w celach czysto tur., a nie naukowych. W 1838 odbył wycieczkę na Babią Górę, a w 1844 z Krakowa na Łomnicę.

Tę drugą wycieczkę opisał pt. Przelot z Krakowa na szczyt Łomnicki w Tatrach, co zajmuje większą część tomu 2 jego książki Wspomnienia z Wenecyi, kolei żelaznej lipnicko-wiedeńskiej, Wiednia, Karpat Wadowickich, Frankfurtu nad Menem, i przelotu z Krakowa do Tatr Spiskich (Wa.1845), a książka ta (t. 1-2) stanowi t.3 i 4 jego czterotomowego cyklu wspomnieniowego Podróże, przejazdki i przechadzki po Europie (t. 1-2: Wa. 1843, t. 3-4: Wa. 1845). W t. 3 opisał szczegółowo swą wycieczkę na Babią Górę (od strony Orawy).

Opisy te dają ciekawy obraz ówczesnego stanu turystyki w Tatrach i Beskidach Zach. oraz ogólnej wiedzy o tych górach. Przynoszą też dużo in. wiadomości o zwiedzonych okolicach, ich ludności, sprawach narodowościowych, ówczesnych problemach i literaturze Słowaków. Są tam także jedne z najwcześniejszych zapisów pol. pieśni lud. z Podtatrza, dużo danych o czterojęzycznym (pol., słow., niem. i węg.) nazewnictwie na Spiszu i w samych Tatrach, o ludności ruskiej (rusnackiej) na Spiszu itd. Ponadto jest tu bodaj najdokładniejszy do owego czasu opis wejścia na Łomnicę.

Okazuje się też z tych książek, że P. był jednym z pierwszych w Polsce propagatorów turystyki górskiej i idei ochrony przyrody. Dowiadujemy się również o stosunkowo żywym ruchu letniskowym i tur., skierowanym do Zakopanego i w Tatry już na początku lat 1840.

Lit. - Bohdan Małachowski: Przelot na Łomnicę. "Wierchy" 18, 1948. - "PSB" 26, 1981 (Cecylia Gajkowska). - Tomasz Nowalnicki: Kiedy Ludwik Pietrusiński był na Łomnicy, a kiedy na Babiej Górze? "Wierchy" 52, 1983. - Jadwiga i Eugeniusz Szulcowie: Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie. Wa. 1989.

---