Pawłowski Eugeniusz

Pawłowski Eugeniusz (13 XII 1902 Kraków - 11 XI 1986 Nowy Sącz), brat » prof. Bogumiła Pawłowskiego. Językoznawca (studia w UJ 1924, dr 1950, doc. 1964), zwł. dialektolog i onomasta, jeden z najlepszych znawców gwar pol. na Podtatrzu i w Sądecczyźnie, ponadto literat i działacz społ., m.in. w harcerstwie.

W 1924-61 nauczyciel szkół średnich w Nowym Sączu (w czasie okupacji niem. w tajnym nauczaniu), od 1961 wykładowca (potem prof.) w WSP w Krakowie. Autor licznych prac naukowych.

Już w latach międzywoj. P. interesował się żywo podh. kulturą lud., podh. regionalizmem, podh. literaturą i w ogóle sprawami Podhala. Z dziedzin tych ogłosił w 1927-36 (gł. w "Gazecie Podhalańskiej" i "Gazecie Podhala") liczne artykuły, opowiadania gwarowe, recenzje, np.: O kulturę Podhala ("Gaz. Podh." 1931, nry 30, 33, 35 i 36), Na hali (tamże 1933, nry 31, 32; 1934, nry 1-4), O ideologję Związku Podhalan (tamże 1934, nr 15), Władysław Orkan jako twórca regjonalizmu i odrodziciel kultury ludowej Podhala (tamże 1934, nr 20), O kursach baców i o wzorowych bacówkach słów kilka (tamże 1935, nr 14).

Do literatury podh.-tatrz. wszedł też P. jako powieściopisarz, zajmując wybitną pozycję dzięki trylogii Chochołowscy, złożonej z trzech powieści: We mgle świtu (Wa.1934, wyd. 2 w 1949), Burza nadciąga (Kr., Wa.1936), Kurniawa (Kr., Wa.1937).W tym okresie zajął się już także bliżej dzialektologią ogłaszając m.in.: Jak pisać gwarą podhalańską? ("Gaz. Podh." 1932, nr 38) i Mocarny; Przyczynek do dziejów modnych wyrazów ("Jęz. Pol." 1935, nr 5).

Po II wojnie świat. jego liczne prace nauk. należą gł. do dziedziny dialektologii i nazewnictwa geogr., przeważnie z terenu Sądecczyzny i Pienin, ale również (bezpośrednio lub pośrednio) dotyczą one zarówno Podtatrza jak i Tatr, np.: Charakterystyka gwary Sromowiec Wyżnych i nowy podział gwar tatrzańsko-beskidzkich ("Spraw. PAU" 51, 1950, nr 6), Gwara podegrodzka wraz z próbą wyznaczenia południowo-zachodniej granicy gwar sądeckich (Wr., Kr.1955), O gwarze łapszańskiej ("Jęz. Pol." 1956, nr 1), Nazwy miejscowe Sądeczyzny (t. 1, Kr.1965), O kilku rzekomych zapożyczeniach rumuńskich w słownictwie topograficznym i w nazewnictwie miejscowym zachodnich Słowian ("Onomastica" 1967, m.in. o nazwie Roztoka), Przeszłość Sądeczyzny w świetle nazw miejscowych ("Rocz. Sądecki" 10-11, 1969-70), Nazwy miejscowości Sądecczyzny (I-II, Wr. 1971 i 1975), Nazwy terenowe ziemi sądeckiej (Wr.1984).

Do poruszanego przez siebie już przed wojną tematu, związanego z Podhalem i Tatrami, powraca P. w rozprawach: Gwara ludowa w "Krzyżakach" Sienkiewicza ("Jęz. Pol." 1949, nr 3) oraz Gwara góralska w literaturze pięknej (tamże 1956, nr 1). Dużo cennego materiału do dialektologii i onomastyki Podtatrza i Tatr zawierają też liczne recenzje pisane przez P.

Zainicjował on także pracę zespołową nad słownikiem polskich nazw roślin, gromadząc do niego materiał również z Podtatrza.

Lit. - "Prace Językoznawcze", WSP Kraków, t.2, 1973. - Dialektyka, onomastyka, stylistyka. Kr.1984. - "Poradnik Język." 1985, nr 9-10 (Alfred Zaręba). - "Jęz. Pol." 1988, nr 1 (Maria Schabowska).

---