Paderewski Ignacy Jan

Paderewski Ignacy Jan (6, nie 18, XI 1860 Kuryłówka, Podole - 29 VI 1941 Nowy Jork, poch. w Waszyngtonie na cment. zasłużonych Arlington). Słynny pianista, kompozytor, polityk i działacz społeczny. W 1919 premier i minister spraw zagranicznych.

Za namową Tytusa Chałubińskiego bywał w Zakopanem i w Tatrach od 1883, a w sierpniu 1884 razem z Chałubińskim, Janem Kleczyńskim i Bartkiem Obrochtą odbył kilkudniową wyprawę po wsiach podh. w celu zbierania melodii ludowych. Również w 1884, dzięki Chałubińskiemu, poznał w Zakopanem Helenę Modrzejewską.

W 1883 i 1884 P. koncertował publicznie w Zakopanem, a w październiku 1889 w zakop. domu ciężko już chorego Chałubińskiego. P. był w Zakopanem również i w 1903, wspierał finansowo budowę sanatorium Dłuskich i nowego gmachu Muzeum Tatrz.

Poznanie muzyki lud. w Zakopanem (m.in. w przysłuchiwaniu się grze Bartka Obrochty) i w in. wsiach podh. stało się dla P. inspiracją do skomponowania cyklu stylizowanych utworów fort. na 4 ręce pt. Album tatrzańskie (Berlin 1884, dwa zeszyty). Kilka z tych tańców opracował P. następnie na dwie ręce i nieraz wykonywał podczas swych koncertów. Całość zinstrumentował na ork. symf. Henryk Opieński, ale partytura spaliła się w Warszawie w 1944. Podobną instrumentację (3 tańce) opracował Jerzy Młodziejowski w 1956; były liczne wykonania publ. tego dzieła.P. skomponował też operę Manru (1901) do libretta Alfreda Nossiga wg powieści Chata za wsią Józefa Ignacego Kraszewskiego. Akcja tej opery rozgrywa się na Podhalu i przy Morskim Oku w Tatrach, a w muzyce tego dzieła (w tańcach) są mocno przestylizowane tematy podhalańskie.

Ukazały się drukiem wspomnienia P.: The Paderewski Memoirs (London 1939, spisała Mary Lawton); pol. tłum.: Pamiętniki (Kr.1961, wyd. 2: 1967). Zakop. epizody w życiu P. są tam całkowicie pominięte; P. wspomina jedynie o swych spotkaniach z Chałubińskim w Warszawie.W 1933 P. otrzymał członkostwo hon. PTT.

Lit. - "SMP" 2, 1967 (Jan Prosnak). - "PSB" 24, 1979 (Małgorzata Perkowska i Roman Wapiński). - Andrzej Piber: Droga do sławy. Ignacy Paderewski w latach 1860-1902. Wa. 1982. (Zwł. rozdział Chałubiński i Podhale). - Maciej Pinkwart: Zakopiańskie ścieżki Ignacego Paderewskiego. "Przekrój" 1984, nr 2054.

---