ochrona przyrody

ochrona przyrody. Jest to właściwe, rzeczowe, oparte na nauk. podstawach ustosunkowanie się do korzystania z zasobów i bogactw naturalnych, jakie przedstawia dla człowieka przyroda. W gosp. aspekcie o.p. jest długofalową, planową i racjonalną gospodarką zasobami przyrody.Przyroda się odnawia i człowiek może ją eksploatować, czerpać z niej w dużym zakresie, gdy jednak zakres ten zostanie przekroczony, gdy odbywa się gospodarka rabunkowa, nastaje niszczenie przyrody, zakłócanie przebiegu różnych jej procesów i postępujący szybko rozstrój, który obejmuje świat organizmów żywych wraz z człowiekiem. Aby tej katastrofalnej ostateczności uniknąć musi się chronić przyrodę.Dlatego dziś wszystkie państwa kulturalne, cywilizowane uznały za naglący obowiązek ochronę swej przyrody i jej zasobów przez odpowiednie akty ustawodawcze, propagandę i uświadamianie, edukację społeczeństw w dziedzinie o.p. przez człowieka dla człowieka. Koniecznością życiową staje się dziś rozumne i długodystansowe planowanie w każdym przypadku wprowadzania zmian w środowisku naturalnym, którego ochrona jest ściśle związana z o.p.Jak ważna jest sprawa o.p. i ochrony środowiska dowodzi ruch ekologiczny coraz bardziej się upowszechniający; w Polsce istnieje już od dłuższego czasu b. aktywny Klub Ekologiczny w Krakowie z filiami w różnych miastach Polski. Już nawet w polityce sprawy te nabierają coraz większego znaczenia, jak na to wskazuje tworzenie się w wielu krajach, także i w Polsce, tzw. partii Zielonych.O.p. w Tatrach ma szczególnie doniosłe i ważne znaczenie i to z rozlicznych a zasadniczych powodów:aspekt naukowy: jedyne wysokie góry o charakterze alpejskim w Polsce i na Słowacji, naturalne wielkie laboratorium dla naukowców wielu specjalności;aspekt gospodarczy: b. ważna rola wodonośna i przeciwpowodziowa górskiego lasu i kosodrzewiny, ich wpływ łagodzący klimat otoczenia, "fabryka" tlenu (» las i » kosodrzewina);aspekt zdrowotno-wypoczynkowy: » turystyka, » taternictwo, wypoczynek bierny;aspekt estetyczny: przyroda tatrz. źródłem natchnień twórczych (» literatura, » muzyka, » malarstwo).Z tych wszystkich powodów o.p. w Polsce i w Słowacji ujęta jest ustawami: w Polsce ustawą o ochronie przyrody z 7 IV 1949 i - obejmująca częściowo sprawy ochrony zasobów przyrody - ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z 31 I 1980 (ze zmianami w 1983), a na Słowacji ustawa z 18 X 1955 o państw. ochronie przyrody. Ponadto Tatry są dodatkowo chronione przez utworzenie na ich obszarze parków nar.: polskiego i słowackiego.Działające obecnie instytucje w Polsce, powołane do spraw o.p., a także ochrony środowiska: Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (z Krajowym Zarządem Parków Narodowych i Naczelnym Konserwatorem Przyrody), Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Wojewódzcy Konserwatorzy Przyrody, Komitet Ochrony Środowiska PAN, Instytut (dawniej Zakład) Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN oraz Dyrekcje i Rady Naukowe poszczególnych parków narodowych, a z instytucji społ.: Liga Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Oddziałowe Komisje Ochrony Przyrody PTTK, Straż Ochrony Przyrody i in.W Czechosłowacji był Státní ústav památkové péče a ochrany přírody v Praze, a w Słowacji jest Slovensky ústav pamiatkovej starostlivosti a ochrany prírody v Bratislave.Ochroną przyrody Tatr bezpośrednio zajmuje się w Polsce dyrekcja TPN wraz z jego radą naukową, Instytut Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie i jego placówka, Tatrz. Stacja Nauk. w Zakopanem, Oddział Zakop. LOP i Komisja Ochrony Przyrody Oddziału PTTK w Zakopanem, a na Słowacji dyrekcja TANAPu i jej rada w Tatrz. Łomnicy.Zob. też: ochrona środowiska, Tatrzański Park Narodowy, Tatranský národný park.Lit. - Jan Gwalbert Pawlikowski: O lice ziemi. Wa. 1938. - Iwona Jacyna: Żyć, znaczy niszczyć? Wa. 1973. - Stefan Myczkowski: Człowiek, przyroda, cywilizacja . Wa. 1976. - Ochrona Tatr w Polsce Ludowej. Materiały na sympozjum "Tatry 81", red. Zbigniew Wójcik. Wa. 1981. - W.H. Paryski: Ochrona Tatr. "Podtatrze", jesień-zima 1984. - Zbigniew Mirek: Turystyka wobec aktualnych problemów zagrożenia i ochrony Tatr. "Wierchy" 54, 1985. - Jarosław Czochański: Taternictwo a ochrona środowiska. "Tat." 64, 1988, nr 1. - Zbigniew T. Wierzbicki: Między kryzysem a katastrofą ekologiczną. Wa. 1989. - Wojciech Radecki: Zarys dziejów prawnej ochrony przyrody i środowiska w Polsce. Kr. 1990. - Zbigniew Mirek: Tatry, światowe dziedzictwo. "Tatry" (Za.) 1991, nr 1.

---