Novák Vítězslav

Novák Vítězslav, do 1892 używał imienia Viktor (5 XII 1870 Kamenice nad Lipou, okres Pelhřimov - 18 VII 1949 Skuteč, okres Chrudim). Wybitny czes. kompozytor, od 1909 prof. Konserw. w Pradze, taternik, alpinista.

Po Tatrach chodził dużo, po raz pierwszy w 1897, po raz ostatni był ok. 1932 (na Rysach i Osterwie). Przez szereg lat oprócz turystyki uprawiał też taternictwo (jako jeden z pierwszych czes. taterników), gł. w 1900-06.

W 1905 był z przew. Marcinem Spitzkopfem m.in. na Popradzkiej Kopie i schodzili z niej (nową drogą?) do Smoczej Doliny, a następnie, 24 VIII 1905, z niem. towarzyszem oraz tymże Spitzkopfem dokonał wejścia od pn. na Ostry Szczyt (IV wejście); przy zejściu, już po pokonaniu właściwych trudności drogi, stoczył się 20 m skalisto-trawiastym zboczem, odnosząc dość poważne obrażenia.

W nast. roku dalej wspinał się w Tatrach, wchodząc m.in. na Mnicha. Wspinał się też w Alpach (Wilder Kaiser i Alpy Stubajskie w 1904), a jako turysta był tam po raz ostatni w 1908.

O Tatrach (m.in. o wejściu na Ostry Szczyt) pisał w swych wspomnieniach pt. O sobě a o jiných (t. 1: Pr.1946, t. 1-2: Pr.1970), a także w wypowiedzi Můj poměr k Slovensku ("Slov. Pohlady" 1927).

Jedną z jego najważniejszych i często wykonywanych kompozycji jest inspirowany tatrz. przeżyciami poemat symf. V Tatrách (1902; nowa wersja - pod wpływem nowych tatrz. i alp. przeżyć z 1904 i 1905 - w 1907, druk 1910). W 1932 utwór ten stanowił podkład muzycz. do filmu Bouře nad Tatrami (reż. Tomáš Trnka).

Zbójnicka i Janosikowa tematyka występuje w fort. kompozycjach N.: Sonata eroica (1900, druk 1904 i dalsze) oraz Zbojnická sonatina z cyklu Šest sonatin (1919-20, druk 1920 i 1951). Zamierzał skomponować operę Jánošík .N. również opracowywał i wydawał słow. pieśni lud., niektóre z Podtatrza; w zbiorze Slovenské spevy, sešit I (1900, druk Pr.1901 itd.) znajduje się pieśń o limbie z własnych zapisów N.: Limbora, limbora, natomiast w zbiorze Dvanáct slovenských písní lidových (1921, druk także 1921) jest pieśńJanko, Janko, ty si zbojník .

Lit. - Arnošt Černík: Vítězslav Novák, turista a horolezec. "Za Krásami Domova" 1957, nr 12. - Vladimír Lébl: Vítězslav Novák, život a dílo. Pr.1964.

---