Miciński Tadeusz

Miciński Tadeusz (9 XI 1873 Łódź - II lub III 1918 k. Czerykowa, Białoruś, poch. w osadzie Małe Małynicze). Poeta, prozaik, dramaturg (np. Kniaź Patiomkin i Termopile polskie ), także publicysta.

Bywał często w Zakopanem w okresie 1900-14 i chodził sporo po Tatrach. Przyjaźnił się ze Stanisławem Witkiewiczem i z jego synem, Witkacym, także z Karolem Szymanowskim. Tatry i Zakopane wraz z jego ówczesnym środowiskiem kult. znalazły częste i różnorakie odbicie w twórczości literackiej M., a również w jego publicystyce.

Jednym z najbardziej znanych utworów M. jest wizyjno-symboliczna powieść Nietota, księga tajemna Tatr (Wa.1910, pierwodruk w czasopiśmie "Sfinks" 1908 i 1909). Jest to powieść zakop.-tatrz. i o znanych postaciach ówczesnego Zakopanego (bez ich nazwisk) w powiązaniu z ogólnymi sprawami narodu pol., ale wszystko to w formie przekształconej (nawet zniekształconej) i udziwnionej. Jest to też powieść z kluczem (np. Zmierzchoświt to Stanisław Witkiewicz, Wieszczka Mara to Maria Dembowska) i pełna metafor; bardzo rozmaicie była oceniana. W każdym razie stanowi w tatrz. literaturze zjawisko wybitne i jedyne w swoim rodzaju.

Sprawy tatrz.-zakop. i ogólnopolskie w podobnej wizyjno-symbolicznej formie występują też w in. utworach M.: w dramacie jednoaktowym Mściciel Wenety ("Tęcza" 1928, nr 18 i w t. 4 jego "Utworów dramatycznych", Kr.1984), w dramacie Królewna Orlica, misterium-jasełka (pierwodruk dopiero w tymże t. 4 "Utworów dramatycznych") oraz w dramacie Koniec Wenety (fragmenty tamże). Podobnego rodzaju były zaginione dzieła M.: misterium dramatyczne W katedrze Ornaku, poemat Wyprawa do Ornaku (na tle życia kolonii pol. w Moskwie), Król Wężów (sztuka osnuta na tle legendy tatrz.), Wyprawa do Woysk Zaśnionych w Tatrach (M. ogłosił tylko fragment pt. Elogium Oyczyzny w jedniodniówce "Na wpisy szkolne", Wa.1915). Jako fragment z jego dramatu (jakiego?) ukazał się wiersz M.: Wieszczka Tatr ("Zakopane" 1914, nr 1).

W poezji M. pojawiają się Tatry już w jego tomiku W mroku gwiazd (Kr.1902), a sporo jego wierszy tatrz. znajduje się w Nietocie, np. Echo hejnału, Droga do Kezmarku (o Koperszadach), Na Hali Miętusiej, W wąwozie Smoczej Jamy, Przy Skale Pisanej, W Kościeliskiej .

Osobno ogłosił poemat Wiatr halny ("Krytyka" 1910, t. 2, nr 6 i t. 4, nr 7-8) oraz pisane prozą poetycką Widmo przy Morskim Oku ("Głos" 1903, nr 18). W pośmiertnie wydanych zbiorach poezji M. ukazał się większy lub mniejszy wybór tych wierszy tatrz., np. w tomiku W mroku gwiazd i inne poezje (Wa.1957) i najkompletniej w zbiorze Poezje (Kr. 1980).

Tematyka tatrz. pojawia się też w jego publicystyce lit. i społ., np. w książce Do źródeł duszy polskiej (Lw.1906). Ciekawy jest jego Traktat o Piekle Podhalańskim ("Krytyka" 1907, t. 2, nr 7-8), w którym porusza sprawy społ. i inne Podhala i Tatr. Pisał też o wypadkach górskich: Nieszczęścia w Tatrach ("Turysta Pol." 1913, nr 19, dod. do czasopisma "Świat" nr 30).

M. należał do postaci dobrze znanych w Zakopanem przed I wojną świat., zarówno w kołach lit. i artyst., jak i politycznych. W 1912 uczestniczył tam w tzw. Zjeździe Irredentystów i wszedł do zarządu Polskiego Skarbu Wojskowego, ustanowionego przez ów zjazd.

W znanej serii karykatur namalowanych przez Kazimierza Sichulskiego, a umieszczonych w zakop. restauracji Karpowicza, znalazł się także M. Literackie portrety (czy raczej karykatury) jego osoby pojawiły się w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego (jako Samotnik i Maska 5) i w powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza 622 upadki Bunga (jako Mag Childeryk).

Lit. - "Wiad. Lit." 1925, nr 12 poświęcony Micińskiemu (tu m.in. Wacława Wolskiego Miciński w Zakopanem). - Jan Reychman: Peleryna, ciupaga i znak tajemny. Kr.1971 i 1976. - "PSB" 20, 1975 (Jerzy Tynecki). - Józef Dynak: Księga tajemna Tatr Tadeusza Micińskiego ("Wierchy" 44, 1975). - "LP-PE" 1, 1986 (Bożena Wojnowska).

---