Mednyánszky László

Mednyánszky László, w słow. literaturze Medňanský Ladislav (23 IV 1852 Beczkó = Beckov k. Nowego Miasta nad Wagiem - 15 (17?) IV 1919 Wiedeń, poch. od 1966 w Budapeszcie). Malarz węg. (studia w Monachium 1872 i Paryżu 1873-75). Wystawiał w Budapeszcie i Paryżu od 1877, w Wiedniu, Bratysławie i Krakowie.

Życie prowadził wędrowne,od Paryża po Budapeszt (w Krakowie był w 1893 i 1900, także w Zakopanem), ale znaczną część swych lat młodych (od 1862) i późniejszych przeżył w rodzinnym (po matce) zamku w Strażkach k. Kiezmarku, gdzie dużo malował, także w pobliskich Tatrach i Pieninach.Był z rodziny baronów węg., ale prowadził życie proste i dużo czasu spędzał wśród ludzi ubogich różnej narodowości; był skrajnym demokratą i humanistą, uchodził za dziwaka.Zachowało się dużo jego obrazów i rysunków; są to przeważnie pejzaże, sceny figuralne i rodzajowe, liczne portrety typów lud. i nieliczne znanych osobistości ze Spisza. Wśród jego pejzaży jest wiele tatrz., przedstawiających Łomnicę, Kiezmarski Szczyt, Tatry Bielskie, Tatry w zimie, Wodospady Zimnej Wody i in. Zachowały się liczne jego obrazy i rysunki ze Spisza (zwł. ze Strażek i okolicy), trochę z Pienin i Orawy (np. Orawskiego Zamku i z Półgóry).Rysunki M. z Tatr, Pienin i Spisza są reprodukowane w dziele Die österreichisch-ungarische Monarchie in Wort und Bild (Ungarn V 2, Wien 1900). Epilogiem jego twórczości jest obraz olejny znany pt. Pohreb v Tatrách (1918).

Dość późno M. został uznany za jednego z wybitniejszych malarzy węg., a jego twórczość jest także wysoko oceniana w dziejach malarstwa na Słowacji.Po II wojnie świat. pokazywano obrazy i rysunki M. na wielu wystawach zbior. i indywidualnych na Węgrzech i Słowacji (np. w 1962 w Bratysławie 377 eksponatów), także w Polsce (w warsz. Muzeum Nar. w 1969).

M. pozostawił pamiętnik pisany po węg., franc. i niem., a wydany tylko częściowo pt. Mednyánszky László naplója. Szemelvények (Bp.1960); dotyczy też jego pobytów w Polsce. Tablica pamiątkowa M. znajduje się w jego rodzinnym Beckowie.

Lit. - Ernő Kállai: Mednyánszky László. Bp. 1943 (monografia). - Katalog wystawy: Ladislav Medňanský, maliar slovenskej zeme a ludu. Br. 1962 (autor wstępu: Karol Vaculík). - Tibor Csorba: László Mednyánszky i jego związki z Polską. "Życie Warszawy" 1969, nr 289. - "ES" 3, 1979. - "SBS" 4, 1990. - J. Haaková: Tatranské inšpirácie Ladislava Mednyánszkeho. "Tatry" (Tatr. Lom.) 1992, nr 3.

---