E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Magyarországi Kárpátegyesület

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Magyarországi Kárpátegyesület (MKE) lub Ungarischer Karpathenverein (UKV), w pol. literaturze: Węgierskie Towarzystwo Karpackie, w słowackiej: Uhorský karpatský spolok. Było to węg.-niem. towarzystwo tur., które istniało od 1873 do 1945 (w 1919-45 jako spiskoniem. » Karpathenverein). Zajmowało się Tatrami i w ogóle Karpatami, działając na terenie ówczesnych Węgier, a potem (od 1919) Czechosłowacji. Było mn.w. odpowiednikiem TT.

Myśl założenia Towarzystwa Karpackiego pierwszy wysunął austr. lekarz dr Heinrich Wallmann w 1869 i powtórnie (wsp. z Gustawem Jägerem) w 1871, wydając wtedy odezwę w tej sprawie w języku węg., niem. i polskim. Projektowano wówczas, że oddziały tego towarzystwa powstaną nie tylko na Węgrzech, lecz również i w Małopolsce (ówczesnej Galicji) i że gł. zarząd towarzystwa będzie urzędować kolejno w siedzibach oddziałów (m.in. w Krakowie). Na wezwanie owej odezwy wpłynęło wówczas zaledwie sześć zgłoszeń: pięć z Węgier oraz jedno z Galicji (od Jana Stefana Szalaya ze Szczawnicy).

W 1871 i 1872 dalszą krótkotrwałą inicjatywę utworzenia towarzystwa okazało grono profesorów w Kiezmarku z Juliuszem Zimmermannem na czele.

W maju 1873 akcję podjął na nowo Anton Döller w Kiezmarku. Utworzył komitet organizacyjny (Egyed Berzeviczy, Nándor Czerépy, Anton Döller, Hugo Payer, Friedrich Scholcz, Samuel Weber), który wystąpił z programem utworzenia już nie Tow. Karpackiego (z udziałem m.in. Galicji), lecz Węgierskiego Tow. Karpackiego. Zostało ono powołane do życia na zebraniu w Starym Smokowcu, 10 VIII 1873. W zebraniu tym uczestniczył Polak, Stefan Buszczyński.

W 1873, w chwili powstania MKE, istniały w węg. części Tatr tylko ścieżki past. oraz prymitywne drogi do zwózki drzewa, a jedyne schronisko tur. (nie zagospodarowane) istniało w Dolinie Zimnej Wody na Staroleśnej Polanie; było to jednoizbowe, kamienne Schronisko Rainera, postawione w 1865. Z uzdrowisk podtatrz. istniał tylko Smokowiec, przewodnictwo nie było zorganizowane, nie było periodycznych wydawnictw tur., a z drukowanych przewodników niem. czy węg. ukazały się do tego czasu jedynie przewodniki Lohmeyera z 1842 i Fuchsa z 1863. Kolej na Podtatrzu istniała dopiero dwa lata (linia z Bogumina przez Poprad do Koszyc, jeszcze bez odgałęzienia do Kiezmarku), a np. z Zakopanego do Smokowca jeździło się przez Nowy Targ, Starą Wieś Spiską i Kiezmark, lub przez Bukowinę, Jurgów, Zdziar, Rakusy i Kiezmark, gdyż na trasie dzisiejszej Drogi Wolności tylko miejscami biegły leśne ścieżki lub prymitywne drogi kołowe.

Od samego początku siedziba MKE znajdowała się stale na Spiszu, kolejno w miastach: Kiezmark (1873-84), Lewocza (1884-91), Nowa Wieś Spiska (1891-1920) i znowu Kiezmark (1920-45). W związku z tym historię MKE dzieli się zwykle na cztery okresy: pierwszy kiezmarski, lewocki, nowowiejski i drugi kiezmarski.W pierwszych trzech okresach (1873-1920) MKE założyło swe terenowe sekcje (oddziały) na obszarze ówczesnych Węgier, a poza tym sekcję śląską z siedzibą we Wrocławiu (sekcja ta składała się z samych Niemców). Na terenie Galicji - gdzie równocześnie powstało Tow. Tatrzańskie - MKE nie starało się rozwijać działalności, jednakże miało tam trochę członków, gł. Niemców ze Śląska Cieszyńskiego oraz trochę Polaków ze Lwowa i Krakowa (np. Eugeniusz Janota, Walery Eljasz, Żegota Pauli). Liczba członków całego MKE przekraczała w niektórych latach 5000.

Przez cały ten czas MKE rozwinęło w różnym natężeniu ale w sumie b. ożywioną i wielostronną działalność, zwł. w węg. części Tatr i Podtatrza (działalność w pozostałej części Karpat tu pomijamy), i to aż do 1891 jako jedyne towarzystwo tur. na tym terenie.

MKE budowało i znakowało szlaki tur., starało się o budowę szos i kolei, wystawiło w Tatrach szereg schronisk i schronów tur., zorganizowało i szkoliło przewodników i ratowników górskich, popierało nauk. badania w Tatrach, dbało o ochronę przyrody tatrz., propagowało turystykę, narciarstwo i uzdrowiska podtatrz., założyło i utrzymywało Muzeum Karp. w Popradzie.

W 1874-1917 MKE wydało 44 tomy rocznika tur. w wersji węg. (» "Magyarországi Kárpátegyesület Évkönyve") i wersji niem. ("Jahrbuch des Ungarischen Karpathenvereins"), a potem (jako konstynuację tego rocznika) czasopisma » "Turistik und Alpinismus" (1918-23), » "Turistik, Alpinismus, Wintersport" (1924-33) oraz » "Die Karpathen" (1934-43), w sumie blisko 70 roczników, a poza tym samo wydawało lub popierało w różny sposób wydawanie węg. i niem. przewodników i map tur., panoram, albumów itd.W swym okresie lewockim (1884-91) MKE przeszło poważny kryzys organizacyjny wskutek dążeń do przeniesienia centralnych władz MKE ze Spisza do Budapesztu. W 1891 odłączyło się od MKE pięć jego sekcji (m.in. budapeszteńska), które założyły odrębne Węgierskie Tow. Turystyczne (» Magyar Turista Egyesület, MTE) z siedzibą w Budapeszcie, ale centrala MKE (z dziewięcioma sekcjami ) pozostała na Spiszu, od 1891 w Nowej Wsi Spiskiej, i MKE w swym okresie nowowiejskim (1891-1920) nadal rozwijało swą dotychczasową wielostronną działalność, z tym że w Tatrach i na Podtatrzu zaczęło też działać MTE.

Następny kryzys w dziejach MKE spowodowała I wojna świat. i w jej następstwie zmiana granic polit. z powstaniem państwa czechosłowackiego. Już na pocz. 1919 MKE zmieniło nazwę na Karpathenverein (KV), a w 1920 nastąpiła jego gruntowna reorganizacja. Towarzystwo musiało ograniczyć swą działalność i organizację do obszaru Czechosłowacji, straciło więc wszystkie swe sekcje z siedzibami poza granicami tego państwa. KV, mimo początkowego zagrożenia swego istnienia, dotrwało do 1945. Jego dzieje są omówione osobno (» Karpathenverein).W pierwszym kiezmarskim okresie MKE (1873-84) prezesem (zupełnie nieaktywnym) był Gusztáv Görgey (1873-74), a następnie zasłużeni dla towarzystwa Egyed Berzeviczy (1874-78), József Szentiványi (1878-79) i Albin Csaky (1880-91), a gł. działaczami, dzięki którym MKE szybko się rozwinęło, byli Anton Döller, Hugo Payer, Martin Róth, Samuel Weber, Karl Kalchbrenner i Béla Majláth.

W okresie lewockim (1884-91) prezesem był nadal Albin Csaky, a najbardziej zasłużonymi działaczami Samuel Roth (wiceprezes do 1889), Martin Róth i Franz Dénes.

W okresie nowowiejskim (1891-1920) prezesów było czterech: Vilmos Migazzy (1891-96), Aurel Münnich (1897-1906), Géza Salamon (1907-1911) i Sándor Teleki (1911-19), ale najważniejszą rolę odgrywał przez cały ten okres wiceprezes Nikolaus Fischer, a ponadto Martin Róth, Friedrich Nikházy, Viktor Bruckner, Béla Hajts i od 1918 Michael Guhr.

W drugim okresie kiezmarskim (1920-45), tj. w okresie Karpathenvereinu, b. aktywnym i zasłużonym prezesem był Michael Guhr (1920-33), mniej aktywnym Nikolaus Szontagh (1933-39), a w latach 1920-39 gł. działaczami byli ponadto Julius Andreas Hefty, Artur Wiegand, Béla Hajts, Alfred Grosz, Aladár Marcsek, Oskar Zuber, Desider Reichart, Ernst Bethlenfalvy. W 1939-40 rządził towarzystwem komisarz Tibor Raisz, wyznaczony przez władze polit., a w 1940-44 narzucony prezes Geza Klein. KV w 1945 został rozwiązany.

Dzieje MKE (UKV) łącznie z KV, a więc za lata 1873-1945, są przedstawione w książce Alfreda Grosza: Die Hohe Tatra, Geschichte des Karpatenvereins (Stuttgart 1961). Dużo dodatkowych danych znajduje się w rocznikach i czasopismach wydawanych przez MKE i KV, zwł. w zeszycie "Turistik und Alpinismus" (3, 1922-23, nr 3), wydanym na jubileusz 50-lecia towarzystwa. Bardziej szczegółowe dane za krótsze okresy ogłosili dawniej w swych książkach Franz Dénes: Gründung, Entwicklung und Tätigkeit des Ungarischen Karpathenvereins (Leutschau 1883 i osobno po węg.) oraz Tivadar (Theodor) Posewitz: A Magyarországi Kárpátegyesület története 1873-1898 (Igló 1898).Zob. też: Karpathenverein, Sektion Schlesien des UKV oraz Tatraverein.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024