lustracje. Były to kontrole majątku i dochodów dóbr państw.
(królewskich), przeprowadzane w Polsce od 1564 do 1789 przez trzyosobowe komisje
(delegaci króla, senatu i izby poselskiej). Na podstawie badań w terenie,
dokumentów i zeznań miejscowych świadków lustratorzy (owi delegaci) spisywali
odpowiednie protokoły zwane lustracjami, podobnie jak i sama czynność kontrolna.
Stanowią one bezcenne źródło hist., gdyż zawierają liczne dane o ludności,
gospodarce, budownictwie, postępującym osadnictwie itd. Wiele dawnych lustracji
wydano drukiem w nowszych czasach w redakcji nauk., z komentarzami i
objaśnieniami.
Lustracje Nowotarszczyzny (łącznie z Tatrami), Czorsztyńskiego i starostwa
spiskiego są zawarte w lustracjach woj. krakowskiego. Oprócz licznych danych o
Podtatrzu znajdują się tam również jedne z najstarszych wiadomości o polanach i
halach w Tatrach, będących w posiadaniu lub użytkowaniu ludności Podtatrza. Dużo
takich materiałów podtatrz. i tatrz. ukazywało się najpierw fragmentarycznie,
np. w pracach » Ignacego Tadeusza Baranowskiego, »Jana Czubka i zwł. Kazimierza
Barana (w sprawozdaniach gimnazjum nowotarskiego przed I wojną świat.), a
następnie całościowo w publikacjach nowszych: Lustracja województwa
krakowskiego 1564 (cz. I i II, Wa. 1962 i 1964, wydał Jan Małecki),
Lustracja województwa krakowskiego 1765 (cz. I, Wa., Kr. 1973, wydała
Alicja Falniowska-Gradowska).
Zawarte w lustracjach dane o dawnym pasterstwie tatrz. i nazewnictwie Tatr i
Podtatrza były wykorzystywane w wielu pracach z tych dziedzin, np. Zofii
Hołub-Pacewiczowej i W.H. Paryskiego.Istniały też osobne lustracje stanu dróg,
także na Podtatrzu; zob. np.: Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku
1570 (Wr. 1971, wydała Bożena Wyrozumska, wstęp hist.: Karol
Buczek).
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81