Kraszewski Józef Ignacy (28 VII 1812 Warszawa - 19
III 1887 Genewa, poch. w Krakowie na Skałce). Powieściopisarz, poeta,
publicysta, historyk, krytyk lit. i artyst., działacz społ. i polit., rysownik i
malarz.
Na Podtatrzu i w Tatrach był tylko raz, w 1866 (a nie w 1863, jak to się
czasem mylnie podaje), ale już wcześniej interesował się tymi górami, tatrz.
literaturą i malarstwem, pisał o Tatrach, np. recenzując Stare gawędy i
obrazy Kazimierza W. Wójcickiego ("Athenaeum" 4,
1841, o opowiadaniu Góralka), Tatry Bogusza Z. Stęczyńskiego ("Gaz. Codz." 1860,
nr 169) lub obraz Wojciecha Gersona
Górale tatrzańscy w szałasie
("Gaz. Pol." 1862, nr 248). Swe ogólne myśli o pol. malarstwie tatrz. (m.in.
Głowackiego) wypowiedział K. w swoim szkicu Krajobrazy (w: "Noworocznik
Ilustrowany dla Polek na rok 1865". Wa.).
K. interesował się również Kaukazem (i pol. literaturą o tych górach) i
Alpami (zwł. w malarstwie). Alpy zwiedzał kilkakrotnie (m.in. zrobił wycieczkę
do stóp Mont Blanc); był na Wezuwiuszu.
K. zamierzał udać się w Tatry już w 1858, ale
urzeczywistnił to dopiero w 1866. Odbywał wtedy kurację w Krynicy, skąd robił
wycieczki w bliższe okolice i do Pienin, a w sierpniu chłopskim wozem przez
Szczawnicę i Nowy Targ do Zakopanego .
Trafił tam na deszczową pogodę, ale w towarzystwie Walerego Eljasza , Eugeniusza Janoty i in. był w Kościeliskiej Dolinie , a następnie wybrał się
z Eljaszem do Strążyskiej Doliny
, aby szkicować widoki, i znowu był deszcz.
Niewiele widząc wymarzonych Tatr, wrócił K. do Krakowa. Swój pobyt tatrz. opisał
pt. Z wycieczki do Tatrów ("Kłosy" 1868, nr 167), z reprodukcją
drzeworytniczą własnego rysunku Widok z Tatrów: Dolina Strążyska.
Z 1866 pochodzi też obraz olejny K. Szczyt górski, znany tylko z
reprodukcji w tygodniku "Praca" (1912, nr 32), a z 1867 zachowany obraz olejny
Pejzaż górski. Po pobycie w Tatrach rytował K. w Dreźnie widoki Tatr wg
własnych rysunków, uzupełniając je z fotografii przysłanych mu przez Walerego
Eljasza. Muzeum Nar. w Krakowie z własnych zbiorów wydało w 1978 tekę z 16
akwafortami K. z Tatr.
Tatrz. reminiscencje K. znalazły też swe odbicie w jego twórczości
literackiej. W powieści Czarna perełka (Lw.1871 i kilka wydań nast.)
część akcji rozgrywa się na Podtatrzu i w Tatrach, a w powieści Wielki
nieznajomy ("Tyg. Mód i
Nowości" 1871 i "Tyg. Mód i Powieści" 1872) akcja toczy się w Krynicy i
Zakopanem. K. porusza też różne sprawy tatrz. i podtatrz. w swej twórczości
publicyst., a list do Tow. Tatrz .
wydrukowano w "Pam. TT
" 1,
1876.
K. utrzymywał bliższe kontakty z Walerym Eljaszem i
pomógł mu wydać jego przewodnik tatrz. w 1870. W 1874 TT mianowało K. członkiem
hon., w 1877 nazwało Pośrednią Kościeliską
Bramę
w Kościeliskiej Dolinie Bramą Kraszewskiego, a w
1879 uczciło jego jubileusz obchodem w Zakopanem i Kościeliskiej Dolinie z
wmurowaniem tablicy pamiątkowej w owej bramie. Na domu, w którym K. mieszkał w
Zakopanem, przy ul. Kościeliskiej, znajduje się druga tablica pamiątkowa. K.
jest także upamiętniony w Zakopanem nazwą ulicy.
