E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Berzeviczy Gergely

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Berzeviczy Gergely lub Gregor (15 VI 1763 Wielka Łomnica - 23 II 1822 tamże).

Węg. ekonomista i prawnik, współwłaściciel Wielkiej Łomnicy (łącznie z częścią Tatr) i in. terenów na Spiszu, jeden z pionierów turystyki tatrz.

Ukończył liceum w Kiezmarku , w 1783 uzyskał dyplom adwokacki, w 1784-86 studiował na uniw. w Getyndze, w 1786-87 podróżował po Europie zach., w 1787-95 pracował na różnych państw. stanowiskach na Spiszu, w Budzie itd. W 1795 zamieszkał na stałe w rodzinnej Wielkiej Łomnicy, wyruszając jeszcze stamtąd w 1796 i 1807 na dłuższe podróże do Polski. W czasie swych studiów i podróży zajmował się sprawami gospodarki, przemysłu, rzemiosła, handlu, rolnictwa.

B. był w swoim czasie czołowym ekonomistą polit. na Węgrzech, o b. postępowych poglądach. Jego prace dotyczyły zasadniczo całych ówczesnych Węgier, oparte jednak były w dużej mierze na obserwacjach i materiałach ze Słowacji, gł. ze Spisza, np. jego najważniejsza opublikowana za życia praca De commercio et industria Hungariae (Leutschoviae 1797) dotyczy w znacznym stopniu Spisza, a także i Tatr. Mimo że był ziemianinem, domagał się poprawy w położeniu ludności wiejskiej i zniesienia pańszczyzny, np. w pracy De conditione et indole rusticorum in Hungaria (Leutschoviae 1806). Niem. skróty i wyjątki z obu tych prac ukazały się w Niemczech i Austrii.

Dwukrotnie pisał o torfowiskach na Spiszu i próbach ich eksploatacji: Ueber den Torf in Ungern ("Zs. von und für Ungern" 1803), Ueber die Steinkohlen und den Torf in Zipser Komitat ("Vaterländ. Blätter" 1803), a relacja o jego drugiej podróży do Polski ukazała się kilkakrotnie pod różnymi tytułami (i z różną treścią?), np. Topographische-statistische Fragmente aus dem Tagebuche auf seiner Reise v. Lomnitz nach Warschau ("Annalen der Literatur und Kunst" 1808), Wasserfahrt vom Zipser Comitat nach Warschau, im April und May 1807 ("Topogr. Archiv" 1821).Owe podróże do Polski wpłynęły na treść jego pracy o międzynar. handlu pt. Ansicht des asiatisch-europäischen Welthandels nach dem jetzigen Zeitbedürfniss betrachtet (Pest 1808). Pisze tu m.in. o trasie hand. ze Spisza do Polski i podaje projekt wielkiej wodnej trasy hand. od Bałtyku do Adriatyku i Morza Czarnego, biegnącej z Gdańska Wisłą, Dunajcem i Popradem na Spisz, a potem Hornadem i Cisą do Dunaju itd.

Tatrami zajął się B. bliżej od 1795, gdy osiadł na stałe w Wielkiej Łomnicy. Urządzał stamtąd wycieczki w głąb Tatr, nieraz w towarzystwie badaczy nauk., jak Tomasz Mauksch, Johann Asbóth, Pál Kitaibel i Franz A. Waldstein. Udzielał też rad, informacji i różnorakiej pomocy badaczom Tatr. W gościnnym domu B. zatrzymywał się niejeden podróżnik udający się w Tatry, np. Robert Townson już w 1793. Było to dla nich dużym ułatwieniem, gdyż wtedy dzisiejsze uzdrowiska podtatrz. w ogóle nie istniały: w Smokowcu postawiono pierwszy budynek, domek myśl., w 1793, a pierwsze trzy domki dla gości powstały tam w 1797. B. służył też pomocą czy radą przy tatrz. odwiedzinach arcyks. palatyna Józefa w 1806 i arcyks. Jana w 1819.

Ciekawy opis wycieczki w Tatry w 1795 (z Maukschem, Kitaibelem i Waldsteinem, z próbą wejścia na Łomnicę) ogłosił B. pt. Topographische Beschreibung des Kohlbacher Thals (w książce Samuela Bredeczkyego Topographisches Taschenbuch für Ungern 1801). B. jest też autorem opisu Tatr pt. Die Karpaten in Ungern, ihre natürliche Beschaffenheit, ihre Naturerscheinungen, ihre Seen und Thäler, Thiere, Pflanzen und Mineralien (w książce Franza Sartoriego Oesterreichs Tibur, Wien 1819) oraz anonimowo wydanego opisu Tatr pt. Die merkwürdigen Karpathen in Ungarn (w książce tegoż Sartoriego Naturwunder und ausserordentliche Naturerscheinungen unserer Zeit in dem österr. Kaiserthum, Graz 1821). Opublikował też opis Spisza: Notizen über das Zipser Komitat in Ungarn ("Vaterländ. Blätter" 1810). Jego opis Smokowca z 1812 ogłosił dopiero jego wnuk »Egyed Berzeviczy w 1899.Piśmiennictwo dotyczące życia i działalności B. jest dość obfite, dawniej gł. po węg. i niem., a po II wojnie świat. także po słow.



Literatura:
Julius Gréb: Geschichte der Gemeinde Grosslomnitz . Kes. 1926. - Ladislav Unčovský: G. Berzeviczy . Ma. 1956. - "SBS" 1, 1986.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024