cmentarz stary w Zakopanem , koło starego kościoła przy ul.
Kościeliskiej. Część gruntu, na którym znajduje się obecnie ten cmentarz,
nazywała się Pęksów Brzyzek. Jego właściciel, Jan Pęksa, w 1848 (?) podarował go
na cmentarz, który dlatego jest zwany Pęksowym Brzyzkiem. Był to pierwszy
cmentarz w Zakopanem (poprzednio chowano zmarłych w Chochołowie). Cmentarz ten
potem powiększono o sąsiednie parcele, a w czasie II wojny świat. odcięto jego
wsch. część z powodu budowanej drogi.
Po powstaniu w Zakopanem nowego cment. (w 1908), na starym grzebano tylko
tych, którzy mieli tam już groby rodzinne, a w latach międzywoj. wytworzył się
ponadto zwyczaj chowania tam również ludzi zasłużonych dla Podhala lub Tatr. W
1931 cmentarz ten został decyzją urzędu woj. w Krakowie uznany za zabytek. Po II
wojnie świat. zaczęto ów cmentarz nazywać Cmentarzem Zasłużonych, choć
bynajmniej nie sami zasłużeni tam się dostali. W niejednym przypadku przenoszono
tu też prochy zmarłych z innych cmentarzy (np. Władysława Orkana, Mariana
Raciborskiego, Kazimierza Tetmajera). Chowanie zmarłych na starym cmentarzu
wymaga obecnie w każdym przypadku zgody konserwatora wojewódzkiego.
Obecnie na starym cmentarzu na ok. 250 grobów jakieś sto to groby osób mniej
lub bardziej znanych w dziejach Podhala i Tatr. Z dawniejszych są tu pochowani
m.in.: ks. Józef Stolarczyk, Tytus Chałubiński, Sabała, Maria i Bronisław
Dembowscy, Stanisław Witkiewicz, Kazimierz Tetmajer, przew. Maciej Sieczka i
Jędrzej Wala starszy, a z nowszych: Władysław Orkan, Pawlikowscy, Sokołowscy,
przew. Jędrzej Marusarz, Stanisław Gąsienica-Byrcyn i Józef Krzeptowski, także
Kornel Makuszyński, Antoni Kenar, Juliusz Zborowski i wielu in.
Lit. - Janusz Zdebski: Stary cmentarz w Zakopanem, przewodnik
biograficzny. Wa., Kr. 1986 (wyd. 2).
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
