śpiący rycerze

śpiący rycerze lub śpiące wojsko. Jest to temat licznych bajek i podań lud., występujących w wielu krajach eur. i w różnych okolicach Polski. W Tatrach opowiadania takie mówią o uśpionym wojsku króla Bolesława Chrobrego lub króla Bolesława Śmiałego, a czasem nie wymieniają króla czy wodza. Według podh. podań lud. tacy rycerze mają przebywać w jaskiniach, np. w Ornaku, Pisanej Skale lub Giewoncie, a przebudzą się dopiero wtedy, gdy ich pomoc będzie potrzebna do ratowania Polski.

Najbardziej znana jest wersja opowiadana przez Sabałę, a spisana i ogłoszona przez Andrzeja Stopkę w książeczce pt. Sabała (1897). Inną wersję lud., spisaną przez ks. Michała Głowackiego już w 1843, ogłosił W.A. Maciejowski (Piśmiennictwo polskie 1851, t. I), a Władysław Orkan przytacza trzy wersje w swym opowiadaniu Śpiący rycerze w książce Z krainy Gorców (1934). Wg podania lud. z Jurgowa "śpiący wojacy" jakiegoś świętego mają przebywać w jednej z jaskiń Tatr Bielskich i wyjdą dopiero na koniec świata.

Wątek o ś.r. w Tatrach został też w przerobionej formie zużytkowany wielokrotnie przez literatów, w formie najbardziej rozwiniętej chyba w utworze Andrzeja Stopki Rycerze śpiący w Tatrach (1899, wyd. 2 w 1911). Wątek ten znalazł się również w rapsodzie Stanisława Wyspiańskiego Bolesław Śmiały (dopiero w wyd. 2, 1902). Kazimierz Tetmajer przerobił podanie lud. i włączył do swego dzieła Na Skalnym Podhalu, pt. Śpiący rycerze (jakby o nich chłop opowiedzieć powinien). Sydon Friedberg napisał sztukę teatr. Śpiący rycerze w Tatrach, do której ilustrację muzycz. skomponował Michał Świerzyński.

Ś.r. w Tatrach są tematem wielu wierszy, np. Władysława Orkana Zaśnięci w zbiorze poezji Z tej smutnej ziemi (1903). Temat ś.r. w Tatrach, odpowiednio zaadaptowany do celów patriot. pojawiał się też w odezwach nar. i przemówieniach w przededniu I wojny świat. i na jej początku, np. w mowie Władysława Orkana z 1913 do Podhalan.

Lit. - Juliusz Zborowski: Świętopełk i jego podróż do Tatr. "Wierchy" 24, 1955. - Julian Krzyżanowski: Słownik folkloru polskiego. Wa. 1965 (pod hasłem: rycerze śpiący).

---