Szczyrbskie Jezioro

Szczyrbskie Jezioro (1350, 1346 m), dawniej także Szczerbskie Jezioro; Štrbské pleso; Csorbaer See, Tschirmer See; Csorbai-tó. S. Jedno z największych jezior tatrz., położone po pd. stronie Tatr na tarasie między wylotem Furkotnej Doliny a Młynickiej Doliny, popod pd.-wsch. końcem Grani Soliska. Nad brzegami S.J. leży miejscowość o tej samej nazwie (słow. Štrbské Pleso). Jezioro stanowi zarówno cel tłumnych wycieczek jak i punkt wyjścia dla turystów dążących od pd. w głąb zach. części Tatr Wys. (do Popradzkiego Stawu, na Rysy, Krywań itd.).Pomiary S.J. wykonane przez pracowników TANAPu w 1961-67 oraz (kolejno w nawiasach) pomiary Ludomira Sawickiego z 1909 i J. Schaffera z 1930: pow. 19,76 (20,96, 16,72) ha, 640 x 600 (680 x 479, 600 x 444) m, głęb. 20, 0 (19,6, 19,7) m. Pojemność 1 284 000 m3.

Misa jeziora utworzyła się wskutek stopienia się martwego lodu, pozostawionego w tym miejscu przez topniejący ("cofający się") lodowiec, który wypływał niegdyś z Młynickiej Doliny. Jezioro zostało zarybione sztucznie, po raz pierwszy ok. 1860 lub dawniej. Las niegdyś otaczający zwartą masą S.J. uległ w znacznej części wyłamaniu przez silne wichry w 1925 i 1941, a częściowo wycięto go przy budowie domów, dróg i urządzeń sportowych.

Europejski Dział Wodny (» dział wodny) przebiega przez taras, na którym leży S.J. Pierwotnie podziemne odpływy jeziora zasilały dwa dorzecza: Wagu i Popradu, czyli zlewisko czarnomorskie i zlewisko bałtyckie, obecnie jednak wszystkie wody dążą do Bałtyku, gdyż ingerencja człowieka spowodowała, że wszystkie odpływy już od dawna kierują się do dorzecza Popradu. Ponadto przed 1860 zaczęto kopać sztuczny odpływ jeziora, robót tych jednak zaniechano z obawy przed konsekwencjami. Zob. też Mozgrowiska Szczyrbskie.

Pierwszą pewną wiadomość o tym jeziorze podał w 1719 Georg Buchholtz sen.; prowadzono tu wtedy destylację olejków (zapewne limbowego i kosodrzewinowego). Już dawniej musieli tu zachodzić poszukiwacze skarbów, zielarze, myśliwi, leśnicy, węglarze, pasterze.Stanisław Staszic oglądał to jezioro w 1805 (z Krywania), następnie zaczęli tu przybywać coraz częściej naukowcy i turyści. Najdawniejszy zachowany obraz jeziora namalował przed 1828 J.J. Müller. Jedno z podań o tym jeziorze przytacza B.Z. Stęczyński w swym poemacie z 1860.

Różnojęzyczne nazwy S.J. pochodzą od różnojęzycznych nazw pobliskiej wsi Szczyrba. Mieszkańcy tej wsi nazywali dawniej to jezioro po prostu Pleso. Georg Buchholtz sen. w 1719 nazwał je Čzirmer See.Staszic w 1805 w swym dzienniku podróży określa je jako "Zielona Woda, czyli Sczerbska lub Sterbska Plesa na Gradku Sczerbskim", a w swym dziele O ziemiorodztwie Karpatow (1815) jako "zielona Plesa czyli jezioro na sczerbskim gradku".

---