Stacja Meteorologiczna w Zakopanem

Stacja Meteorologiczna w Zakopanem. Przed 1867 może już robiono jakieś sporadyczne lub okresowe obserwacje meteor. w samym Zakopanem czy w Kuźnicach, brak jednak konkretnych danych. Pierwszą zakop. stację meteor. prowadził Eugeniusz Janota z ramienia Komisji Fizjogr. Tow. Nauk. Krak. w 1867; dokonał nieregularnych obserwacji od 12 VII do 20 IX.

Nastąpiła przerwa do 1875, kiedy rozpoczął się prawie nieprzerwany ciąg obserwacji meteor. w Zakopanem. Serię tę zapoczątkował dr Ludwik Ganczarski, znowu z ramienia Komisji Fizjogr., w 1875-78 z przerwami (w Kuźnicach).

W 1877-1912 działał w różnych punktach Zakopanego szereg stacji meteor., czasem po kilka równocześnie, niektóre jako stacje Tow. Tatrz., Muzeum Tatrz. czy Komisji Klimatycznej, inne prywatne (m.in. w sanatoriach i szpitalu).

Obserwatorami tych stacji byli: Leopold Cubernat (1877-82), Ignacy Baranowski (1878-?), Franciszek Neużil (1879-80), Antoni Święch (1881-83), Józef Galleth (1884-87 i 1897-1903), ks. Władysław Oksza Strzelecki (1887-88), Władysław Florkiewicz (1892-93), Władysław Matlakowski (1892-93), Walenty Staszel (1893-1912), Stanisław Eljasz-Radzikowski (1896), Stanisław Soleski (1903-04) i in.

Od 1892 Tow. Tatrz. prowadziło też stacje meteor. w samych Tatrach: na Kirach (1877), nad Morskim Okiem (1891), na Brzanówce k. Zazadniej (od 1892), przy Pięciu Stawach Pol. (1899), przy Wodogrzmotach (od 1900).

Cała ta sieć stacji meteor. w Zakopanem i Tatrach Pol. (z wyjątkiem Brzanówki) przestała istnieć najpóźniej do 1911 (przy Muzeum Tatrz. na pocz. 1912), a w 1911 rozpoczęła swą działalność w tej dziedzinie Sekcja Przyrodnicza TT, najpierw w Zakopanem, a od 1912 również w Tatrach.Obserwatorami stacji meteor. Sekcji Przyr. TT w Zakopanem byli najpierw głównie Alfred Lityński i Borys Wigilew, najdłużej ten drugi, do 1919.

W Tatrach najważniejsza była stacja meteor. na Gąsienicowej Hali, założona w 1913 i zaopatrzona w samopisy. Obsługiwali ją raz na tydzień w lecie i zimie (1913-16) członkowie Sekcji Przyr. TT.: A. Lityński, B. Wigilew, Konstanty Stecki, Helena Dłuska i in. Była to pierwsza górska stacja meteor. na ziemiach pol. czynna przez cały rok.

Sekcja Przyr. zorganizowała też w 1914 posiłkowe stacje meteor. w paru punktach Zakopanego i przy restauracji w Kościeliskiej Dolinie. Sekcja gromadziła również obserwacje nad śniegiem i lawinami w Tatrach, notowane przez turystów, ponadto wyniki swych obserwacji meteor. dostarczała różnym instytucjom i rozsyłała biuletyny o stanie pogody w Zakopanem i Tatrach, także prognozy. Działalność Sekcji Przyr. w dziedzinie meteorologii była finansowana przez różne instytucje (m.in. TT), gł. prywatnie przez Kazimierza Dłuskiego.Wskutek wybuchu I wojny świat.

Sekcja Przyr. TT przestała istnieć już w 1914, ale jej główna zakop. stacja meteor. przetrwała pod jej firmą do 1919, a stacja na Gąsienicowej Hali była obsługiwana do 1916.Na pocz. 1919 w odrodzonej Polsce powstał Państw. Instytut Meteorologiczny (PIM), któremu odtąd podlegała Stacja Meteor. w Zakopanem i nowa sieć stacji tatrz., którymi opiekowała się owa stacja zakopiańska. W 1922-63 kierownikiem Stacji Meteor. w Zakopanem był » Józef Fedorowicz; rozwinął on stację zakop. III rzędu w stację I rzędu.Stacja ta była czynna również pod okupacją niem., a po II wojnie świat. stanowiła kolejno placówkę PIM, PIHM i IMGW. Od 1964 wchodzi w skład »Zakładu Hydrologii i Meteorologii Tatr IMGW w Zakopanem, w 1964-75 jako Sekcja Pomiarowo-Obserwacyjna tegoż Zakładu.

Lit. - Józef Fedorowicz: Stacja Meteorologiczna w Zakopanem. "Wierchy" 3, 1925, s. 264-265. - Tenże: 50-lecie Stacji Meteorologicznej w Zakopanem. "Wierchy" 4, 1926, s. 185-187. - Jan Hanik: Rozwój obserwacji meteorologicznych na terenie Zakopanego i jego okolic do 1919 roku. "Prz. Geofizyczny" 12, 1967, nr 2. - Tenże: Dzieje meteorologii i obserwacji meteorologicznych w Galicji od XVIII do XX wieku. Wr. 1972.

---