Sokołowski Marian

Sokołowski Marian (22 II 1894 Wiedeń - 18 I 1939 Warszawa, poch. na starym cment. w Zakopanem), syn » Stanisława Sokołowskiego sen. Botanik i leśnik (UJ, dr 1924), od 1934 prof. SGGW w Warszawie, taternik i alpinista, działacz ochrony przyrody. Specjalizował się w fitogeografii, fitosocjologii i hodowli lasu.

W czasie I wojny świat. walczył w Legionach Polskich, potem w Wojsku Polskim do 1921.W latach 1920. uczestniczył w pionierskiej pracy nad zespołami roślinnymi Tatr Pol., zorganizowanej przez prof. Władysława Szafera; w dziele zbior. Zespoły roślin w Tatrach S. jest współautorem części V i VII: Die Pflanzenassoziationen der nördlich vom Giewont gelegenen Täler ("Bull. Int. Acad. Pol. Sc. Cl. Math." 1926, wsp. z W. Szaferem) oraz Zespoły roślinne i flora doliny Morskiego Oka ("Rozpr. Wydz. Mat.-przyr. PAU" 1927, wsp. z Bogumiłem Pawłowskim i Karolem Wallischem).

Wśród licznych i wartościowych książek, rozpraw i artykułów S. z dziedziny botaniki i leśnictwa znaczna część dotyczy Tatr, m.in.: Limba w Tatrach polskich ("Wierchy" 2, 1924), Wiatr halny i wpływ jego na roślinność ("Przyrodnik" 1, 1924, nr 11 i 12), Wiatry w Tatrach ("Wierchy" 5, 1927), obszerna i podstawowa praca O górnej granicy lasu w Tatrach (Kr. 1928), Paszenie w lasach i jego wpływ na życie lasu ("Sylwan" 47, 1929, nr 3), Szkody od powału w lasach tatrzańskich i sposoby zapobiegania im w zakresie hodowli lasu (Kr. 1934), Wantule ("Ochr. Przyr." 16, 1936, ze Stanisławem Sokołowskim jun.), O szacie leśnej Tatr ("Wierchy" 16, 1938, wsp. z Maciejem Zajączkowskim), Lasy urwiskowe ("Przyr. i Techn." 17, 1938, z tymże) oraz doskonała, wszechstronna i na wysokim poziomie książka pop.-nauk. Szata roślinna Tatr Polskich (Za. 1935).

Walczył o ochronę przyrody Tatr i o stworzenie Tatrz Parku Narodowego, był członkiem PROP (1926-38), wygłaszał odczyty, opracowywał projekty rezerwatów przyr., opublikował liczne prace i artykuły związane z ochroną przyrody i Tatr, np.: Taternictwo a ochrona przyrody ("Ochr. Przyr." 4, 1924), O wprowadzeniu ochrony przyrody do nauczania szkolnego (tamże 5, 1925), Utrwalenie moreny nad Morskim Okiem (tamże 7, 1928), Projekt rezerwatu limbowego w Dolinie Suchej Kasprowej (tamże 13, 1933).

Był jednym z gł. wskrzesicieli polskiego taternictwa po zastoju wywołanym I wojną świat., dokonując tego na czele grupy młodych taterników, zwanej »Sokołowszczyzną (bracia: Marian, Adam i Stanisław Sokołowscy, Karol Wallisch i in.).

Wśród jego osiągnięć tatern. warto wymienić I wejście pn. ścianą Koziego Wierchu w 1921, b. zaawansowaną próbę I wejścia na Rumanowy Szczyt z Kaczej Doliny w 1926 oraz szereg pięknych wejść zim., m.in. na Durny Szczyt z Dzikiej Doliny w 1934.Był współzałożycielem i pierwszym prezesem Sekcji Tatern. AZS w Krakowie (1924-28). Po zjednoczeniu pol. organizacji tatern. w 1935 w Klub Wysokogórski, S. został jego pierwszym prezesem.Za jego prezesury (1935-36, 1937-39) i dzięki jego staraniom Klub Wys. zrealizował szereg wypraw w różne góry świata, np. w 1935 wyprawę alpin.-nauk. w Kaukaz, kierowaną przez samego S.Pisał dużo na tematy tatern. i alpin., m.in. Po śnieżnej grani ("Wierchy" 3, 1925), Wspomnienia zimowe z Koziego Wierchu ("Orli Lot" 6, 1925, nry 4-6), O istocie i drogach nowoczesnego taternictwa ("Tat." 1925), Porażka ("Wierchy" 5, 1927) oraz korespondencje i reportaże z wypraw alpinistycznych.Ok. 1930 był współautorem podręcznika Taternictwo zimowe, przygotowanego do druku przez krakowską STAZS, ale nie wydanego z braku funduszy, a potem wybuchu II wojny światowej.W 1937 został członkiem hon. Klubu Wysokogórskiego.

Lit. - "Tat." 23, 1938-39, nr 2 Zdzisław Dąbrowski . - "Kwart. Biul. Inform. Ochr. Przyr." 9, 1939, nr 1 (Władysław Szafer). - "Ziemia" 29, 1939, nr 2 (Maciej Zajączkowski). - "Tat." 35, 1959, nr 1 (Jan K. Dorawski). - "SBP" 1987 (W.H. Paryski).

---