Smoleński Jerzy

Smoleński Jerzy (6 IX 1881 Kraków - 5 I 1940 w niem. obozie koncentr. w Sachsenhausen). Geolog (UJ 1899-1905, dr 1906) i geograf (uniw. w Berlinie 1906-08), prof. geografii UJ od 1921, dyr. Instytutu Geogr. UJ od 1929. Czł. koresp. PAU od 1929.

Wiele jego prac dotyczy Podkarpacia i Beskidów, a fragmentarycznie także Podtatrza, np. O "zubożałych" żwirach tatrzańskich w północnej części karpackiego dorzecza Dunajca ("Spraw. PIG" 1920, nr 1). Natomiast w znacznej części poświęcony Podhalu i Tatrom jest opracowany przez niego przewodnik nauk. dla uczestników Międzynar. Kongresu Geogr.: Cracovie, Vallée du Dunajec, Haute Tatra (Wa. 1934) oraz pięknie napisana książka pop.-nauk. Krajobraz Polski (Wa. 1912).

S. zasadniczo nie prowadził osobiście badań w Tatrach, ale zorganizował Komitet dla Badań Wysokogórskich i stację nauk. w Dolinie Pięciu Stawów Polskich (czynną w 1928-31), kierował pracami tej stacji i pisał o jej wynikach. Pracownicy Instytutu Geogr. UJ, kierowanego przez S., prowadzili przez szereg lat również in. badania w całych Tatrach, np. pomiary batymetryczne jezior i zdjęcia geomorfologiczne.

S. ogłaszał wielokrotnie sprawozdania z całokształtu badań nauk. w Tatrach i Karpatach (np. w "Wierchach"), a w 1929 z ramienia Krak. Oddziału Pol. Tow. Geogr. zorganizował i przewodniczył » Konferencjom Tatrzańskim, na których liczni naukowcy pol. dokonali przeglądu stanu i zadań badań nauk. w Tatrach i na Podhalu.

S. jest również autorem wspomnień o geografach działających w Tatrach, jak Antoni Rehman i Ludomir Sawicki, oraz recenzentem prac nauk. o Tatrach.

Był on gorliwym wyznawcą idei ochrony przyrody i publikował artykuły z tego zakresu, a także jest autorem rozdziału Ochrona krajobrazu w dziele zbior. "Skarby przyrody i ich ochrona" (Wa. 1932). Od 1920 był członkiem Państw. Komisji Ochrony Przyrody, od 1925 przekształconej w Państw. Radę Ochrony Przyrody, a od 1938 jej przewodniczącym.Był też działaczem Tow. Tatrz., w 1909-19 członkiem jego zarządu. Jego autorstwa jest nie podpisany artykuł Jubileusz Towarzystwa Tatrzańskiego (1873-1913) ("Pam. TT" 35, 1914).

Lit. - "Prz. Geogr." 19, 1945-46 (Stanisław Leszczycki).- "Rocz. Pol. Tow. Geol." 19, 1950 (Mieczysław Klimaszewski). - "SBP" 1987 (Zbigniew Wójcik). - "Studia i Mater. z Dziejów Nauki Pol.", ser. II, nr 1, 1988 (materiały sesji nauk.). - "BUP" 7, 1992 (Andrzej Śródka).

---