Skalińska Maria

Skalińska Maria (27 XII 1890 Warszawa - 18 XII 1977 Kraków). Wybitny, światowej sławy botanik, prof. UJ, czł. PAU, czł. Komitetu Bot. i Komisji Biol. PAN.

Studia przyr. odbyła na uniw. w Bernie (Szwajcaria), w 1912 dyplom dra filozofii w zakresie nauk przyrodniczych. W 1916-23 wykładała genetykę i embriologię roślin w Wyższ. Szkole Ogrodniczej w Warszawie. W 1924-39 była profesorem na Wolnej Wszechnicy Pol. w Warszawie. Zorganizowała wówczas ośrodek badań genetycznych, pierwszy w Polsce. W 1924 habilitowała się na UJ z botaniki (szczególnie genetyki). Następnie prowadziła wykłady z genetyki na UJ dojeżdżając z Warszawy.

W 1939 wyjechała na Międzynar. Konferencję Terminologii Cytogenetycznej w Londynie oraz na VII Międzynar. Kongres Bot. w Edynburgu. Wojna zastała ją w Anglii, gdzie przez cały okres wojenny pracowała naukowo w Ogrodach Bot. w Kew pod Londynem, w Jodrell Laboratory oraz prowadziła w Oxfordzie wykłady z cytogenetyki.

W 1946 wróciła do Polski i tu została profesorem zwycz. na UJ, w Katedrze Anatomii i Cytologii Roślin. Zapoczątkowała i kierowała zakrojonymi szeroko badaniami nad kariologią i embriologią roślin w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem flory Tatr. Za pracę tę otrzymała w 1966 nagrodę państw. I stopnia, także nagrodę II Wydz. PAN oraz nagrodę ministra.

W 1955 odkryła w Tatrach nowy gatunek trawy żyworodnej, » wiechlinę szlachetną (Poa nobilis ), endemit tatrz. Wychowała liczny szereg pracowników nauk., magistrów, doktorów i docentów. Wielokrotnie brała udział w międzynar. zjazdach, kongresach i sympozjach naukowych. W 1969 została hon. wiceprezydentem XI Międzynar. Kongresu Bot. w Seattle. Była czynnym członkiem wielu towarzystw nauk., m.in. Tow. Nauk. Warsz., członkiem hon. Pol. Tow. Bot., członkiem hon. Pol. Tow. Genetycznego, od 1942 członkiem British Genetical Society, od 1929 członkiem American Genetic Association, od 1962 członkiem International Association of Plant Taxonomists, także członkiem Internat. Organisation of Biosystematics (od 1964 członkiem zarządu), w 1967 otrzymała członkostwo hon. Czechosł. Tow. Botanicznego.

Pozostawila bogaty dorobek nauk.: ponad sto rozpraw nauk., liczne artykuły i notatki nauk. oraz wydawnictwa książkowe. Była redaktorem i współautorem tłumaczenia na polski trzech wydań Botaniki Strasburgera, od 1958 redaktorem "Acta Biologica Cracoviensia". W 1939 wydała podręcznik Genetyka .

Wśród jej publikacji wiele prac kariologicznych dotyczy roślin tatrz., m.in.: Poa nobilis n.sp., a new viviparous species of the High Tatra ("Acta Soc. Bot. Pol." 1955), Cytological studies in Gentiana-species from the Tatra and Pieniny Mts. ("Bull. Acad. Pol. Sc. Cl. Math." 1951), Cyto-ecological studies in Poa alpina L. var. vivipara (tamże 1951), Cytological studies in the flora of the Tatra Mts. ("Acta Biol. Crac." 1963), Evolutionary trends of some montane plant species in the light of their cytology and embryology ("X Intern. Botanical Congress Edinburgh" 1964), Cyto-taxonomical studies in the genus Crocus L. ("Acta Biol. Crac." ser. Bot. 9, 1966), Further cytological studies on the genus Crocus L. C. albiflorus Kit. (tamże 11, 1968), Studies in chromosome numbers of Polish Angiosperms ("Acta Soc. Bot. Pol." i "Acta Biol. Crac.", od 1949 do 1979, w 13 częściach), niezwykle cenna i ważna praca, dotycząca zbadania i ustalenia liczby chromosomów u roślin pol. (zwł. tatrzańskich). Praca ta, zakrojona na szeroką skalę, była wykonana ze współautorami, uczniami S.

Z embriologii m.in. wydała S. Embryological studies in Poa granitica Br. Bl., an endemic apomictic species of the Carpathian range ("Acta Biol. Crac." 1959), Experimental and embryological studies in Hieracium aurantiacum L. (tamże 14, 1971). Ponadto liczne artykuły nauk., np. Zarys rozwoju genetyki w Polsce ("Kosmos" 1927), Marian Raciborski and the development of botany in Poland ("Polish Science and Learning", London 1943).

Z terenu Tatr i Pienin pochodzi także wiele prac uczniów S., wykonywanych pod jej kierunkiem i samodzielnie.

Lit. - "Wiad. Bot." 1978, nr 4 (Eugenia Pogan). - "SBP" 1987 (E. Pogan).

---