ratownictwo

ratownictwo. Górskie r. polega na niesieniu pomocy osobom, które w górach uległy wypadkowi, zachorowały, zabłądziły lub dostały się w miejsce, skąd o własnych siłach nie potrafią się wydostać. Ratownicy górscy różnież znoszą z gór zabitych lub zmarłych, zwł. z miejsc trudno dostępnych.

W Tatrach do 1909 wszelkie akcje ratunkowe organizowali doraźnie turyści, taternicy i przewodnicy, czasem przedstawiciele towarzystw tur. (TT i MKE), władze gminne i klimatyczne w Zakopanem, albo - po pd. stronie Tatr - dyrekcje uzdrowisk podtatrz., zwł. w Starym i Nowym Smokowcu, a także w Tatrz. Polance. Po zorganizowaniu przewodnictwa przez MKE (w 1874) i TT (1875) przewodnicy z obu stron Tatr byli zobowiązani do niesienia pomocy w razie wypadków w górach.

Pierwszy kurs r., łącznie z kursem przewodnickim, przeprowadził w 1881-82 dr Miklós Szontagh z Nowego Smokowca dla przewodników zatwierdzonych przez MKE. Po Szontaghu sprawami r. po pd. stronie Tatr zajmował się dr László Jármay ze Starego Smokowca, szkoląc ratowników i osobiście prowadząc niejedną wyprawę ratunkową. Po nim szkolenie przewodników w zakresie r. prowadził dr Zoltán Dalmady.

Po pol. stronie Tatr aż do 1909 nie było żadnego szkolenia w r. Schroniska tatrz. po obu stronach Tatr były zaopatrywane przez towarzystwa tur. w apteczki, a potem także w sprzęt ratowniczy.W 1909 po pn. stronie Tatr, w Zakopanem, powstało » Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR), pierwsza w Tatrach samodzielna organizacja ratownicza. W 1952 przeorganizowano TOPR w »Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR), a w 1991 Grupa Tatrzańska GOPR przekształciła się z powrotem w TOPR.

Po pd. stronie Tatr pierwszą samodzielną organizacją ratowniczą było » Tátrai Önkéntes Mentő Bizottság (TÖMB), które powstało w 1913. Ok. 1916 przestało istnieć, ale niektórzy jego działacze, zgrupowani z czasem w spiskoniem. Karpathenverein (KV), zajmowali się ratownictwem w Tatrach aż do 1945.W latach międzywoj. po pol. stronie Tatr działało nadal TOPR, gł. na terenie Tatr Pol., ale nieraz także w otoczeniu Doliny Białej Wody.

Po pd. stronie Tatr od 1920 ratownictwem zajmował się KV, prowadząc w tej dziedzinie szkolenie (w lecie i zimie) i organizując wyprawy ratunkowe. KV zaopatrywał też w sprzęt ratunkowy te schroniska, które do niego należały: Śląski Dom w Wielickiej Dolinie, Schronisko Guhra na Siodełku i Schronisko przy Zielonym Stawie Kiezmarskim. Głównymi działaczami KV w służbie ratowniczej w owych latach byli Michael Guhr, Alfred Grosz, dr Paul Kunsch i dr Dezső Reichart jun.Już w 1922 sprawami r. w Tatrach zajął się też KČST, urządzając w miejscowościach podtatrz. i w swych schroniskach tatrz. 11 stacji ratunk. (apteczki i sprzęt). W 1927 zostało zorganizowane » Sdruženie pre záchrannú službu v Tatrách, złożone z działaczy KČST i KV, z przewodników i taterników, a kierowane przez kancelarię tatrz. KČST. W 1937 powyższa organizacja została przekształcona w » Spolok pre záchrannú službu v Tatrách, zlikwidowany w 1939 lub 1940, gdy powstał » Záchranný sbor KSTL.

W latach II wojny świat. w Tatrach Pol. pod okupacją niem. działało nadal Tatrz. Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR), przejściowo pod nazwa Tatra-Bergwacht.

Po słow. stronie Tatr działały równocześnie dwie organizacje ratownicze: jedna słowacka, już wspom. Záchranný sbor. KSTL, a druga spiskoniem., » Bergwacht des Karpathenvereins. Ten ostatni na przełomie 1944-45 przestał istnieć, gdy Niemcy spiscy gromadnie opuścili Spisz.

Po oswobodzeniu Zakopanego 29 I 1945 TOPR kontynuował swą działalność znowu pod własną nazwą do 1956, następnie jako Grupa Tatrzańska GOPR, a od 1991 znowu jako samodzielna organizacja: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.

Po pd. stronie Tatr zrazu działał nadal Záchranný sbor KSTL, który w 1949 został rozwiązany razem z KSTL.

W 1950 powstała nowa organizacja ratownicza dla Tatr Słow., Tatranská horská služba (THS), przekształcona w 1954 w jeden z oddziałów utworzonej wtedy organizacji zwanej » Horská služba (HS), obejmującej swą działalnością wszystkie góry Czechosłowacji.

Lit. - Ivan Bohuš: História vodcovskej a záchrannej služby do roku 1950. W: "Horská služba Vysoké Tatry 1950-1970", Br. 1970. - Sygnały z gór. Wa. 1973.

---