Przegląd Zakopiański

"Przegląd Zakopiański". Jedno z najważniejszych czasopism regionalnych na Podtatrzu. Wychodziło w Zakopanem od 3 VIII 1899 do 10 I 1906 zasadniczo jako tygodnik, ale w niektórych okresach jako dwutygodnik lub nieregularnie, nawet z dłuższymi przerwami. Rocznik I (1899) miał 22 nry, II-IV (1900-02) po 52 nry, V (1903) 40 nrów, VI (1904) 4 nry, VII (1905) 20 nrów, VIII (1906) 1 nr; w sumie nrów 243 (stron w nrze od 6 do 16). Tylko niektóre numery były ilustrowane. Inicjatorem stworzenia "Prz. Zakop." był dr Tomasz Janiszewski.

Czasopismo to stanowi jedno z podst. źródeł do dziejów Tatr i Zakopanego na przełomie XIX i XX w. Ogłaszało też prace dotyczące czasów dawniejszych. Tematyka była b. różnorodna, związana gł. z Tatrami i Zakopanem (i całym Podhalem), ale poruszano też sprawy bardziej ogólne, pozaregionalne.

Publikowane utwory lit. w znacznej mierze również zawierały tematykę tatrz. i podh. (np. takich autorów, jak Seweryn Goszczyński, Władysław Orkan, Stanisław Witkiewicz, Franciszek H. Nowicki, Wacław Wolski), ale również i tematykę ogólną (np. utwory Stanisława Przybyszewskiego, Tadeusza Micińskiego, Henryka Sienkiewicza czy Stefana Żeromskiego). Na tematy tatrz. z zakresu turystyki, taternictwa, narciarstwa, historii, nazewnictwa, nauk przyr., ochrony przyrody itd. pisali: Mieczysław Limanowski, Mieczysław Kowalewski, Janusz Chmielowski, Jan Gwalbert Pawlikowski, Jan Czubek, Stanisław i Walery Eljasz-Radzikowscy, Eugeniusz Piasecki, ks. Walenty Gadowski, Karol Englisch, Dionizy Bek (często anonimowo) i in. Sprawy zakop. (m.in. stylu zakopiańskiego) poruszali: Stanisław i Walery Eljasz-Radzikowscy, Stanisław Witkiewicz, Mieczysław Limanowski, Wojciech Szukiewicz, Wenanty Piasecki, Dionizy Bek i wielu in.

Rzeczywistym, czyli tzw. kierującym redaktorem (nie zawsze ujawnionym) przez większość okresu istnienia "Prz. Zakop." był Dionizy Bek: od powstania pisma do 29 III 1903 oraz od 1 XI 1904 do końca. Natomiast od 29 III 1903 do 13 VI 1903 redaktorem kierującym był Kazimierz Brzozowski, a następnie do 3 VIII 1903 był nim Bronisław Dobek.

Redaktorami odpowiedzialnymi byli kolejno: Walery Eljasz-Radzikowski (tylko do 7 IX 1899), Henryk Bogdani (od 14 IX 1899 do 7 III 1901), Florian Grużewski (od 14 III 1901 do 13 II 1902), Leonard Mataszewski (od 20 II 1902 do 24 I 1903), Marcin Woyczyński (od 31 I 1903 do 29 III 1903), Kazimierz Brzozowski (od 29 III 1903 do 13 VI 1903), Mateusz Małek (od 20 VI 1903 do 3 VIII 1903), znowu K. Brzozowski (od 1 XI 1904 do 15 III 1905), Wenanty Piasecki (od 1 IV 1905 do końca).

Wydawcami "Prz. Zakop." byli kolejno: Walery Eljasz-Radzikowski (do 7 IX 1899), Henryk Bogdani (od 14 IX 1899 do 28 VI 1900), Związek Przyjaciół Zakopanego (od 5 VII 1900 do 3 VIII 1903), Kazimierz Brzozowski (od 1 XI 1904 do 15 III 1905), Wenanty Piasecki (od 1 IV 1905 do końca).

Lit. - Maria Behrendt: O "Przeglądzie Zakopiańskim". "Podtatrze", jesień-zima 1976. - Jan Bujak: "Przegląd Zakopiański" (1899-1906). "Zeszyty Prasoznawcze" 1984, nr 1.

---